Waarschuwing voor Defensieminister Bijleveld: Navo-macht in Baltische Staten te klein en te traag
Navo-bondgenoten moeten hun presentie in de Baltische Staten verdrievoudigen. Zo niet dan is Rusland in staat om de landen bij een verrasingsaanval snel in te nemen, concludeert de Adviesraad Internationale Vraagstukken in een vandaag gepubliceerd rapport.
De Navo-reactiemacht, waaraan ook enkele honderden Nederlandse militairen meedoen, is te traag en te klein om de Baltische Staten te beschermen tegen een aanval vanuit Rusland. Nederland en de andere NAVO-bondgenoten moeten hun presentie in de Balten tenminste verdrievoudigen om er zeker van te zijn dat Estland, Letland of Litouwen niet binnen 60 uur kunnen worden ingenomen door Moskou.
Die waarschuwing krijgt de nieuwe minister van Defensie, Ank Bijleveld, mee in het vandaag gepubliceerde rapport 'De Toekomst van de Navo en de veiligheid van Europa' van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV). Deze adviesraad is een van de belangrijkste kabinetsadviseurs. Het kabinet had zelf om het rapport gevraagd.
Bijleveld spreekt komende dinsdag met de Europese Defensieministers in Brussel en had afgelopen week ook al een onderhoud met haar Navo-collega's. Washington zal het geluid van de AIV alvast als muziek in de oren klinken: de VS dringen al sinds 2014 aan op een substantiële verhoging van de financiële en materiële bijdrage van Europese landen.
'Het is maar zeer de vraag of de door de Navo getroffen maatregelen voldoende afschrikwekkende werking hebben om Rusland ervan te weerhouden om op enig moment met militaire inzet de invloedsfeer uit te breiden', concludeert de AIV. Uit een aangehaalde studie blijkt: 'Binnen 60 uur zouden Talinn of Riga kunnen zijn ingenomen waarbij de Navo slechts over een beperkt aantal, weinig aantrekkelijke, opties beschikt: een gewapend antwoord, het dreigen met escalatie of toegeven.'
Drie brigades nodig
Om te voorkomen dat de Baltische Staten bij een verrassingsaanval onder de voet worden gelopen, acht de AIV het noodzakelijk dat 'de voorwaarts ontplooide Navo-eenheden daar aanmerkelijk worden versterkt'. Gedacht wordt aan 'een roterende eenheid van brigadesterkte' in elk van de drie Baltische Staten. Dit komt neer op 9 tot 15 duizend Navo-militairen. In plaats van de huidige 3.260 Navo-militairen die daar nu op rotatiebasis aanwezig zijn. Tenminste een verdrievoudiging dus.
Tijdens de Navo-toppen in Wales in 2014 en daarna in Warschau in 2016 heeft het militaire bondgenootschap afgesproken dat de Navo-reactiemacht van bijna 45 duizend militairen onder meer dient ter geruststelling van de Baltische Staten. Deze landen liggen op Navo-grondgebied en zij vrezen dat Rusland delen van hun land wil innemen. De Navo is juridisch verplicht hen te verdedigen tegen een aanval.
Een probleem van deze Navo-reactiemacht is echter dat slechts een heel klein deel - 3.260 militairen, onder wie 270 Nederlanders - is gestationeerd in de Baltische Staten zelf. Het overgrote deel - ruim 40 duizend militairen - is niet fysiek aanwezig in de regio, maar gaat daar alleen soms trainen en is oproepbaar in noodgevallen. De beperkte aanwezigheid vloeit voort uit de tijd van de Amerikaanse president Obama: hij wilde de Russen niet nodeloos provoceren met een grotere permanente macht in Oost-Europa.
Verrassingsaanval
De AIV waarschuwt nu dat de Navo-militairen in de Baltische Staten als gevolg van die terughoudende strategie eenheden 'onvoldoende slagkracht hebben om een militaire krachtmeting met de Russen te winnen'. Ook de versterkende troepen die na 30 tot 45 dagen kunnen bijspringen bieden 'nauwelijks soelaas bij een verrassingsaanval', schrijft de AIV.
Niet alleen de omvang, ook de trage reactietijd van de Navo-macht is een punt van zorg (zie kader). Het gevolg is dat de Baltische Staten in een mum van tijd onder de voet kunnen worden gelopen. In dat scenario zou de Navo moeten terugvallen op een dreigement met nucleaire wapens om het eigen grondgebeid te beschermen. Dit zou in zeer korte tijd kunnen ontsporen tot een nucleair tegen-dreigement van Rusland op Europese hoofdsteden.
'De collectieve verdediging van de Europese oostgrens is de komende jaren een hoofdopgave van de Navo', stelt de AIV. De kabinetsadviseur raadt Nederland daarom met klem aan om in NAVO-verband te pleiten voor het aanmerkelijk versterken van de militairen eenheden in de Baltische regio en ervoor te zorgen dat zij zich sneller kunnen verplaatsen. Verder moet Nederland via diplomatieke kanalen inzetten op een betere de relatie met Rusland.
Verbetering: In een eerdere versie van dit stuk stond in de intro dat EU-bondgenoten werd aangeraden om hun presentie in de Baltische staten te verdrievoudigen. Dat had natuurlijk moeten zijn: Navo-bondgenoten.
Rusland rammelt, als vanouds, aan de poort van Europa
Na jaren van afbouw hebben de Navo-ministers van Defensie woensdag besloten oude commandostructuren opnieuw op te tuigen. Hoe verontrustend is deze omslag?
Ze zijn relatief dichtbij, dus familie kan langskomen, en er wordt ook Russisch gesproken. Estland, Letland en Litouwen zijn een ideaal toevluchtsoord geworden voor activisten, journalisten en kunstenaars die zich in Rusland niet meer thuisvoelen. (+)https://www.volkskrant.nl/buitenland/navo-heropent-ineens-weer-hoofdkwartieren-hoe-verontrustend-is-dat~a4534417/Dagelijks proberen vijandige mogendheden Nederlandse doelen te hacken. Misschien nog wel bedreigender is de slag om informatie. We worden via onze smartphone gemanipuleerd. De noodkreet van brigadegeneraal Rietdijk. (+)https://www.volkskrant.nl/buitenland/navo-heropent-ineens-weer-hoofdkwartieren-hoe-verontrustend-is-dat~a4534417/
Trage militairen
De NAVO streeft naar een reactietijd van 2 tot 7 dagen ten tijde van een crisis. Daarvoor staat de zogenoemde Navo-flitsmacht van vijfduizend militairen paraat. Maar om snel te kunnen reageren is ook snelle politieke besluitvorming van Navo-bondgenoten nodig en juist daar ontbreekt het vaak aan. Het vergt bijvoorbeeld tijd voordat alle nationale parlementen toestemming hebben gegeven voor het uitzenden van militairen.
In de praktijk zullen landen als Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië er 30 tot 45 dagen over doen om het grootste deel van hun manschappen samen met tankeenheden in de Baltische regio te krijgen. De AIV pleit voor een onderzoek naar de rol van parlementen bij de inzet van de krijgsmacht, zodat mogelijk verkort kunnen worden.
De snelheid van de Navo-militairen wordt ook beperkt door praktische belemmeringen die er zijn om gewapende eenheden over Europees grondgebied te verplaatsen. Zo komt er heel wat papierwerk bij kijken om Spaanse eenheden over land naar de Balten te krijgen. De AIV pleit daarom voor een Schengenzone voor de Navo-reactiemacht; gewapende Europese militairen zouden dan vrij mogen reizen tijdens een crisissituatie.
Nog zoiets ogenschijnlijk triviaals: Bij de bouw van Europese bruggen en spoorwegen is na de Koude Oorlog geen rekening meer gehouden met de breedte en zwaarte van militaire konvooien. Dat voorkomt dat tanks uit bijvoorbeeld Frankrijk snel kunnen doorrijden naar een crisissituatie in de Baltische Staten.