Tijdens de zitting van het College voor de Rechten van de Mens stonden ze met hun advocaten lijnrecht tegenover elkaar: Sarah Izat (26), de Rotterdamse politiemedewerker die een klacht indiende omdat ze geen uniform mag dragen in combinatie met haar hoofddoek, en haar werkgever die zich beroept op de gedragscode uit 2011 die zichtbare religieuze uitingen verbiedt voor geüniformeerde agenten. Nu, een maand later, wil Izat haar identiteit kenbaar maken en haar verhaal doen.

In juni 2016 kreeg Izat, die naast haar baan bij Eenheid Rotterdam ook afstudeert voor haar master European Union and International Law and Philosophy, een vaste aanstelling bij de politie. Sinds 2013 werkt ze op de service-afdeling waar ze meldingen als inbraak, overvallen en suïcide opneemt. Enkele maanden na haar vaste aanstelling bood haar werkgever aan om een opleiding te volgen voor de functie boa (buitengewoon opsporingsambtenaar). Dat wilde ze, maar ze wist ook dat een hoofddoek volgens een gedragscode niet toegestaan is in combinatie met werkzaamheden waar een uniform voor vereist is.

Izat vroeg om duidelijkheid over de kwestie - bij haar leidinggevenden, het management en de afdeling beleids- en bestuurszaken. Een helder antwoord bleef uit. Tot ze op de eerste praktijkdag op eigen initiatief in uniform en hoofddoek verscheen. Maar eenmaal in de praktijkruimte werd ze weggestuurd door haar opleiders. Izat: 'Ik haat het om te huilen, maar toen kon ik mijn tranen niet in bedwang houden. Ik voelde me zó afgewezen.'

Waarom heeft u besloten om uit de anonimiteit te stappen?

'Omdat ik vind dat ik de samenleving mijn kant van het verhaal schuldig ben en de dialoog wil aangaan. Ik werk bij een geweldige organisatie waar ik mij trots voor inzet. De politie doet haar best om een diverser korps te zijn. Dat lukt nu aardig, maar we zijn er nog niet. Diversiteit is niet het eindpunt, maar het startpunt voor een nog betere organisatie waar iedereen welkom is.'

Kwam u in een warm bad terecht toen u bij de politie ging werken?

'Toen ik bij de politie solliciteerde, was ik 21 jaar. Aanvankelijk moest ik enorm wennen aan mijn nieuwe omgeving. Toen ik voor het eerst een melding kreeg over een potloodventer, vroeg ik de melder wat dat was. Vanuit mijn eigen milieu kende ik dat fenomeen helemaal niet. Ook aan mijn collega's moest ik even wennen. Ze waren direct en strikt, maar toegankelijk. Ik heb veel geleerd van ze en ik leer nog steeds.'

Lang niet alle moslimvrouwen kiezen voor een hoofddoek. Waarom draagt u er een?

'Als kind werd mijn leven gedicteerd door een strenge vader die een eigen leer van de islam aanhing. Die leer beviel mij niet. Ik was jong, kreeg een afkeer van de islam en besloot niet meer te bidden en te vasten. Dat heeft enkele jaren geduurd, totdat ik rond mijn 17de eens met mijn moeder naar de moskee ging waar ik geraakt werd door een lezing. Ik ging me weer verdiepen in de islam en vond warmte, voldoening en liefde die ik niet eerder had gevoeld. Het oppakken van het gebed gaf me weer ritme en focus. Toen ik op mijn 18de van Vlissingen naar Rotterdam verhuisde was het bijna Ramadan. Ik vond dat een goed moment om een hoofddoek te dragen. Het was de eerste bewuste en vrije keuze die ik heb gemaakt in mijn leven.'

Liefde, hervonden focus, voldoening - dat is toch ook zonder hoofddoek mogelijk?

'Ik wilde mijn liefde voor God concreet maken, zoals nonnen dat doen met het dragen van hoofdbedekking. De hoofddoek is vergroeid met mijn identiteit en het voelt voor mij nu heel onnatuurlijk om geen hoofddoek te dragen.'

Krijgt u weleens opmerkingen over uw hoofddoek sinds u aangiften opneemt via videoverbinding?

'Nooit - en ik neem al maanden aangiften op met mijn hoofddoek. Burgers kloppen niet aan bij de politie voor koffie, maar om aangifte te doen van een strafbaar feit. Daar willen ze zo goed mogelijk bij geholpen worden. Een oude man die zojuist voor 16 duizend euro is opgelicht gaat echt niet moeilijk doen over mijn hoofddoek. Hij is dan emotioneel en wil vooral gehoord worden.

'Ik heb eens een geëmotioneerde burger aan de lijn gehad die bijna alle minderheden uitschold: moslims, zwarte mensen én homo's. Dat was de enige keer dat het me te veel werd. Ik sprak hem erop aan en vertelde dat ik ook niet in Nederland ben geboren. Later belde hij huilend terug om zijn excuses aan te bieden.

'Ik heb ook weleens meegemaakt dat een Turkse of Marokkaanse Nederlander belt om aangifte te doen van discriminatie. Bij nader onderzoek blijkt daar dan niets van waar te zijn. Ook daar kan ik slecht tegen, maar ik blijf in alle gevallen rustig.'

Volgens de gedragscode van de politie zijn zichtbare piercings, kruisjes en tatoeages ook verboden.

'Vandaag zag ik nog een mooie grote tattoo bij een collega. Ik heb een kruisje gezien bij twee collega's op een andere afdeling. Er wordt dus niet gehandhaafd op allerlei andere zichtbare uitingen die de gedragscode verbiedt. Dat hoeft wat mij betreft ook niet, want mijn collega's zijn niet minder dienstbaar met een tatoeage. Maar het gaat me om het principe. De politie moet kritisch naar het beleid kijken. Ik geloof niet dat de gedragscode is bedoeld om aan te zetten tot discriminatie, maar uiteindelijk gebeurt dat wel. Ik heb nu een uitzonderingspositie bij de politie en ik voel me bevoorrecht om voor deze organisatie te werken, maar er zijn andere vrouwen die niet eens door de selectie komen vanwege hun hoofddoek. Vrouwen op de arbeidsmarkt zitten over het algemeen al in een kwetsbare positie.'

Twee weken nadat Izat naar huis werd gestuurd opperde de Amsterdamse politiechef Pieter- Jaap Aalbersberg in een interview met het Algemeen Dagblad om de hoofddoek weer toe te staan binnen de politie. Volgens de politiechef zou het diversiteitsstreven van de politie daarbij gebaat zijn.

Reactie politie

De Nationale Politie wil niet reageren zolang de zaak nog voor een oordeel bij het College voor de Rechten van de Mens ligt. 'We willen niet vooruit lopen op de uitspraak', zegt een woordvoerder. 'Die gaan we eerst bestuderen alvorens we met een inhoudelijk standpunt komen.' Wel werd na de zitting op 17 oktober een intern verslag op het intranet van de politie geplaatst. Daarin is onder meer te lezen dat de politie zich verweert met een beroep op de gedragscode uit 2011. Die stelt dat uitingen van levensovertuiging of opvattingen niet zijn toegestaan. 'Deze huidige afspraken gelden voor iedereen, ongeacht zijn of haar geloofsovertuiging', stelde de advocate ter zitting bij het College. Op 14 november is de uitspraak.

Voelde zijn uitspraak als een steun in de rug?

'Ik vond het alleen maar pijnlijk, zo vlak na de afwijzing die ik kreeg. Heel even dacht ik dat ik bij de verkeerde eenheid zat. In Amsterdam willen ze politieagentes met een hoofddoek, terwijl de Rotterdamse politie juist díé mensen naar huis stuurt. Maar de pijn was tijdelijk.'

Heeft zijn voorstel uw zaak dan geen goed gedaan?

'Het voorstel van collega Pieter-Jaap Aalbersberg was genuanceerder dan hoe het in het nieuws kwam. Aalbersberg had een voorstel gedaan om het draagvlak voor de hoofddoek in kaart te brengen. Hij heeft niet gezegd dat de politie het idee daadwerkelijk gaat realiseren. Volgens de media lag het plan al klaar, maar mistte alleen de uitvoering nog. De angst dat de politie wordt geïslamiseerd wordt zo makkelijk aangewakkerd. Terwijl ik het juist wil hebben over de politisering van mijn hoofddoek. Ik wil niemand overtuigen van mijn standpunt, maar laten we het onderwerp niet op slot gooien. Ik wil de dialoog aangaan met de politie en de samenleving.'

De Nationale Politie staat nu voor een lastige kwestie. Izat heeft een vaste aanstelling bij de politie en heeft haar opleiding bijna afgerond. Binnenkort wordt ze beëdigd als buitengewoon opsporingsambtenaar - met of zonder hoofddoek. Voorlopig heeft ze een uitzonderingspositie bij haar werkgever: ze mag aangiften opnemen via een videoverbinding, maar zonder uniform aan. Baliewerk is uitgesloten.

U bent hoogopgeleid en kunt met uw diploma's ook aan de slag als advocaat. Waarom is deze strijd zo belangrijk voor u?

'Omdat ik mij inzet voor een samenleving waar niemand verantwoording hoeft af te leggen voor wie hij is. Wat ik denk en wie ik ben, wordt niet alleen maar gekenmerkt door dit lapje stof. Ik stel me open voor iedereen, ik vind nieuwe contacten fijn en daarin is mijn hoofddoek nooit een obstakel geweest. Je kunt niet vechten voor je grondrecht en tegelijkertijd het recht van een ander met de grond gelijk maken.'

Uw korpschef stelde niet lang na het interview met de Amsterdamse politiechef dat de hoofddoekdiscussie momenteel te veel polariseert. Wat vindt u daarvan?

'Erik Akerboom weet welke talenten hij in huis heeft. Hij staat klaar voor zijn mensen. Helaas is hij gehouden aan politieke overwegingen waar hij in zijn uitspraken rekening mee moet houden. De politieke overwegingen liggen op het bord van Erik Akerboom, en dus op dat van de politie in het algemeen.'

Hij baseert zijn uitspraak ook op de 43 duizend reacties die de Nationale Politie alleen al via sociale media heeft ontvangen.

'Nederland telt 17 miljoen inwoners. Iedereen kan iets roepen op internet. Die reacties zijn niet veelzeggend voor mij. Wat belangrijker is, is dat mijn belang wordt vertegenwoordigd tijdens het besluitvormingsproces. Dat er iemand is die zegt: 'Maar je moet ook aan deze groep denken.' Want je haalt nu wel groepen met een niet-westerse afkomst binnen, maar vervolgens ga je in die groepen weer onderscheid maken. De organisatie zegt dan eigenlijk: je hebt wel de talenten, maar je kop staat ons niet aan. Terwijl je weet dat je een geschikte kandidaat bent.'

Wat maakt u tot een geschikte kandidaat?

'Ik ben een Nederlandse vrouw met een biculturele achtergrond, Zeeuwse roots en een Rotterdamse mentaliteit. Ik heb in veel steden in Nederland gewoond. Ik herken mezelf in veel Nederlanders. Ik haal plezier uit het burgercontact en ik sluit niemand uit. Ik bezit alle ingrediënten die nodig zijn om bij de politie te werken.'

Op 14 november doet het College voor de Rechten van de Mens uitspraak over uw dossier. Wat als het College stelt dat er geen sprake is van discriminatie, gaat u dan de politie verlaten?

'Ik kan niet zo makkelijk afscheid nemen van een organisatie waar mijn hart ondanks alles sneller van klopt. Ik heb een klacht ingediend, zodat deze discussie een gezicht krijgt. Ik wil af van dat stereotype beeld van de zielige moslimvrouw die het niet alleen af kan.'

Een uitspraak van het College is niet bindend. Ook als het College in uw voordeel een uitspraak doet, kan de politie het advies naast zich neerleggen.

'Mijn doel met deze klacht is dat de politie erkent dat het huidige beleid discriminerend is. Mocht deze uitspraak niet direct leiden tot wijziging van het beleid, dan hoop ik dat de politiekorpsen mijn ervaringen gebruiken om met een experiment te onderzoeken of de hoofddoek daadwerkelijk niet-neutraal overkomt op het publiek.

Discussie over hoofddoek ontbrandt

In een interview met het Algemeen Dagblad opperde de Amsterdamse hoofdcommissaris van politie Pieter-Jaap Aalbersberg in mei het idee de hoofddoek weer toe te staan bij de politie. 'Ik vind dat het een onderwerp van debat moet zijn', zei de politiechef destijds. 'Dat moet je niet alleen zelf vinden, daar moet je ook de burgers bij betrekken.' Volgens Aalbersberg zou het diversiteitsstreven bovendien gebaat zijn bij het toestaan van hoofddoeken.

Zijn uitspraken ontketenden een discussie binnen en buiten de politie. Hoewel in landen als Canada en Engeland de hoofddoek is toegestaan voor agenten in uniform, bleek het idee in Nederland weinig draagvlak te hebben. Korpschef Erik Akerboom veegde vlak na het interview met Aalbersberg het voorstel van tafel. Volgens Akerboom veroorzaakte de hoofddoekdiscussie polarisatie. Ook bewindslieden voelden niets voor het voorstel.

In oktober zette politiemedewerker Sarah Izat de hoofddoekdiscussie weer op scherp nadat ze een klacht had ingediend bij het College voor de Rechten van de Mens wegens discriminatie.

Binnenkort agentes met hoofddoek? Politieleiding Amsterdam overweegt dit voor meer diversiteit
De Amsterdamse politieleiding overweegt een hoofddoek toe te staan voor agentes. Op die manier zouden meer agenten met een migratie-achtergrond geworven kunnen worden. Dat zei de Amsterdamse politiechef Pieter-Jaap Aalbersberg in het AD.

Amsterdamse wijkagente gaat met hoofddoek straat op als statement
Een Amsterdamse wijkagente is met een hoofddoek de straat op gegaan om te peilen hoe mensen zouden reageren. Ze deed dit 'uit solidariteit en omdat ze voor een divers korps is', aldus het PvdA-raadslid Sofyan Mbarki die bij de actie aanwezig was.

Is Nederland klaar voor een gesluierde politieagente?
De meeste politieke partijen lijken niet al te happig: 'Je vertegenwoordigt de politie, niet jezelf.' (+)