Waarom Catalonië alle democraten aangaat

Afgelopen week was ik op familiebezoek in Barcelona. Ik sprak hier met voor- en tegenstanders van onafhankelijkheid. Over één ding waren zij het eens: waarom is de rest van Europa zo stil over de Spaanse schending van democratische rechten, zoals de arrestatie van acht gekozen volksvertegenwoordigers? Wat nu in Catalonië gebeurt met steun van de EU, het opschorten van de democratie, kan straks ook hier gebeuren.

Het is waar dat de Catalaanse bevolking verdeeld is over de onafhankelijkheid, die vooralsnog alleen op papier bestaat. Voor een gedeelte van de bevolking betekent onafhankelijkheid een einde aan honderden jaren soms brute overheersing. Een ander gedeelte vindt het prima zoals het is en vreest instabiliteit. Volgens peilingen kunnen beide kampen rekenen op ongeveer 40-45 procent van de steun.

Maar over één ding zijn Catalanen het in grote meerderheid eens: het recht om zelf te mogen beslissen over hun toekomst. Ongeveer tachtig procent van de Catalanen staat hier achter. Het is dit recht dat door de Spaanse staat, met een beroep op de grondwet van 1978, met ongekende staatsrepressie ontkend wordt. Zij legde beslag op stemformulieren, sloeg stemmers in elkaar en arresteerde acht Catalaanse ministers.

In een column voor the Guardian vergeleek de Britse sociaaldemocratische commentator, Owen Jones, in navolging van Lenin het recht op zelfbeschikking met een huwelijk. ‘Stel je voor dat één partner in een huwelijk twijfelt of de relatie wel werkt, en de ander veto’t niet alleen een mogelijke scheiding, maar zelfs elke discussie over zo’n uitkomst. Dit zou niet alleen een belediging zijn: maar het zou simpelweg het verlangen aanwakkeren voor de partner om af te scheiden.’

De Catalanen hebben geprobeerd aan hun relatie te werken. Maar het Spaanse veto beperkt zich niet tot de gewelddadige periode onder Franco. Sinds 2009 groeide de onafhankelijkheidsbeweging weer, maar besluiten van het Catalaanse parlement om net zoals Baskenland en Navarra wetgeving in te voeren die Catalanen meer beschikking geeft over eigen financiën werden door de Spaanse staat geblokkeerd.

Het Spaanse veto zorgt ervoor dat terwijl mensen in Baskenland en Navarra recht hebben op een uitkering van ongeveer 800 euro, arme huishoudens in Catalonië rond moeten komen van 400 euro in de maand. Zoals vaker gaat er achter het hogere ‘gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking’ in Catalonië – aangevoerd als argument tegen onafhankelijkheid – een veel gelaagdere werkelijkheid schuil!

Ondertussen neemt de repressie toe. Acht Catalaanse ministers zijn gearresteerd, tegen Puigdemont is een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd en het is goed mogelijk dat de Spaanse staat pro-onafhankelijkheidspartijen zoals het linkse CUP verbiedt mee te doen aan de regionale verkiezingen op 21 december. Maar deze keiharde repressie is niet de enige reden waarom links de ontwikkelingen in Catalonië zou moeten volgen. Delen van links grijpen het referendum juist aan om de democratie te verdiepen en te vechten voor een inclusievere maatschappij.

Zo zijn er op initiatief van de militante vakbonden nu twee grote stakingen georganiseerd. De eerste, drie dagen na het referendum, was met iets van een miljoen deelnemers de grootste staking in Catalonië ooit. Door het aanjagen van het verzet op de werkvloeren probeert links haar positie binnen de verder ook burgerlijke onafhankelijkheidsbeweging verder te versterken.

Potten en pannen protesten (cassoladas) spelen ook een belangrijke rol in de mobilisatie. Toen de acht ministers werden gearresteerd, sloegen mensen overal om 22.00 op hun balkon op pannen. Het is een toegankelijke manier van protest die de steun voor de democratie in de buurt zichtbaar maakt.

Tegenover de autoritaire politiek van bovenaf plaatsen Catalanen democratie van onderaf. In de aanloop naar het referendum werden er in heel veel buurten comités ter verdediging van het referendum opgericht. Met hun aanwezigheid beschermden zij in scholen de stembussen tegen de Spaanse Guardia Civil – en na afloop organiseerden zij workshops traumaverwerking.

Na het uitroepen van de onafhankelijkheid zijn de comités omgedoopt tot comités ter verdediging van de Republiek. De comités komen elke week samen in de buurt en twee vertegenwoordigers brengen verslag uit aan de wekelijkse centrale assamblea. Dezelfde structuren werden ook gebruikt in de mobilisatie tegen de Irak-oorlog in 2003 en tijdens de 15M beweging. Het is daarom extra pijnlijk dat het linkse Podemos, dat voortkomt uit de 15M beweging, de lokale leiding van Podemos in Catalonië (Podem) heeft afgezet vanwege haar steun voor onafhankelijkheid.

De comités zijn nu bezig met discussie over de inhoud van een Catalaanse grondwet. Een belangrijke vraag, omdat veel van de meest gemarginaliseerde groepen zoals migranten en ongedocumenteerden nog op afstand staan van de onafhankelijkheidsbeweging. Omdat de burgerlijke Catalaanse partijen de Venetië Commissie wilden volgen, die richtlijnen neerlegt voor voorwaarden voor referenda, mochten ze bijvoorbeeld niet stemmen tijdens het referendum.

Het is de vraag hoe deze comités zich de komende weken en onder aanhoudende repressie zullen houden, maar hun manier van organiseren is een verademing ten opzichte van de autoritaire Europese Unie van de banken, afbraak en massamoord aan de grenzen. Het is geen toeval dat juist in Griekenland de solidariteitsprotesten met de Catalanen het grootste zijn. Het land waar de parlementaire democratie onder leiding van Dijsselbloem is opgeheven ten bate van de dictaten van de Trojka.

Solidariteit is dus belangrijk. Niet alleen om de Catalanen te steunen, maar ook vanuit het besef dat wij de volgende kunnen zijn waar de democratie wordt geofferd voor de economische en geopolitieke belangen van de EU.

Kom daarom naar het solidariteitsprotest zaterdag 11 november op de Dam voor het recht om zelf te beslissen. Handen af van Catalonië!