Scholieren weten te weinig van burgerschap, scholen vinden het lastig ze daarin te onderwijzen. © Guus Schoonewille

Scholieren hebben weinig met politiek en gelijke rechten

Nederlandse scholieren weten weinig over gelijke rechten, een democratische samenleving en vreedzaam samenleven. Hoewel middelbare scholen al sinds 2006 les moeten geven over burgerschap lopen de leerlingen sterk achter op leeftijdsgenoten uit vergelijkbare landen.

Ellen van Gaalen 07-11-17, 12:05

Dat blijkt uit groot internationaal onderzoek naar burgerschapsonderwijs dat vandaag wordt gepresenteerd. Sinds 2006 hebben middelbare scholen er een opvoedende taak bij gekregen. Ze moeten hun leerlingen leren hoe ze in een vrij, democratisch land leven; met respect voor anderen, ook al zijn die anders, ze mogen voor hun mening uitkomen, kunnen tijdens verkiezingen stemmen.

Dit gaat niet vanzelf goedkomen
Anne Bert Dijkstra, onderzoeker

Hoe ze dat de leerlingen meegeven, mogen ze zelf weten. Juist daar schuurt het. Leraren houden vaak vast aan de bestaande boeken. Als bijvoorbeeld de staatsinrichting op het lesprogramma staat, haken ze daar op in om de scholieren meer te leren over de Nederlandse rechtsstaat en democratie. In andere landen als Noorwegen, Denemarken en Finland, waar de leerlingen het stukken beter doen, gaan leraren vaker met de leerlingen op excursie en houden ze bijvoorbeeld debatlessen.

De afgelopen acht jaar hebben de Nederlandse leerlingen hun achterstand niet ingelopen. Dat baart de Nederlandse onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam zorgen. ,,Dit gaat niet vanzelf goed komen," concludeert onderzoeker Anne Bert Dijkstra.

Kritisch

Want ook de leerlingen zijn niet te spreken over het zogenoemde burgerschapsonderwijs dat ze krijgen. Ze vinden dat hun school er te weinig aan doet. Bovendien moeten de scholieren kritisch leren denken, maar ervaren ze weinig ruimte voor discussie. Ook hebben leraren te weinig oog voor meerdere kanten van een verhaal en voelen ze zich niet vrij om er een andere mening op na te houden.

Leerlingen hebben niet het gevoel genoeg ruimte te krijgen om in de klas voor hun eigen mening uit te komen. © Guus Schoonewille

Maar is dat erg? Wat zijn de consequenties van deze achterstand van Nederlandse leerlingen? ,,Nieuwe generaties jongeren moeten leren leven in een democratische samenleving, maar ze hebben weinig met politiek,’’ aldus Dijkstra. ,,Ze zeggen vaker dat ze bij verkiezingen niet gaan stemmen, zijn minder geneigd aan maatschappelijke activiteiten mee te doen en hechten minder waarde aan gelijke rechten voor mensen met verschillende achtergronden.’’

Thuissituatie

Nieuwe generaties jongeren hebben weinig met politiek
Anne Bert Dijkstra, onderzoeker

Het onderzoek wijst uit dat vmbo-leerlingen minder goed op de hoogte zijn dan hun evenknieën op havo en vwo. Ook de thuissituatie speelt mee. Kinderen van laagopgeleide ouders lopen meer achter dan kinderen van hoogopgeleiden. Dijkstra: ,,We zien dat de kennis groter wordt als een school meer doet aan burgerschapsonderwijs."

Omdat de Nederlandse leerlingen niet met sprongen vooruit zijn gaan, stellen de onderzoekers dat er hulp voor scholen moet komen. ,,Natuurlijk moeten ze de lessen zelf kunnen invullen, want in de grote steden is andere aandacht nodig voor diversiteit dan in de regio,’’ zegt Dijkstra. ,,Maar het is wel belangrijk dat de overheid aangeeft waarover het burgerschapsonderwijs in ieder geval moet gaan."