Protestposters met daarop een afbeelding van Arthur Balfour en Theresa May
NOS NieuwsAangepast

De rol van een 100-jarig document in het Palestijns-Israëlische conflict

Duizenden Palestijnen demonstreerden vandaag tegen een brief die honderd jaar geleden werd geschreven. De 67 woorden van de Brit Arthur Balfour vormden toen, met de kennis van nu, de basis voor de oprichting van Israël.

In Londen is het honderdjarige jubileum van de Balfour-declaratie de afgelopen avond gevierd met een diner. De Britse premier May had er de Israëlische premier Netanyahu te gast. "Het was diplomatiek schipperen voor May", zegt correspondent Tim de Wit.

'Pioniersrol'

In haar speech zei May dat ze trots is op "onze pioniersrol" bij het ontstaan van Israël." Tegelijkertijd pleit de Britse premier voor een tweestatenoplossing: Israël náást een volwaardige Palestijnse staat. De premier zegt zich ernstig zorgen te maken over de illegale nederzettingen van Israël.

Terug naar honderd jaar geleden. De Britten dachten toen vooral aan het winnen van de Eerste Wereldoorlog, zegt historicus Roel Meijer. Financiële en politieke steun uit Joodse hoek was daarbij hard nodig. Daarom schreef minister van Buitenlandse Zaken Balfour op 2 november 1917 de volgende brief:

De Balfour-declaratie

Het was het officiële teken van de Britse kroon dat het Joodse volk recht had op een eigen staat in het toenmalige mandaatgebied Palestina. Mét de toevoeging dat de rechten van de niet-Joodse bevolking gewaarborgd moesten blijven.

Meijer ziet het als een strategische verdeling van het op de Ottomanen veroverde gebied. "Het was de laatste stuiptrekking van het Britse imperialisme. Namelijk dat je met verschillende landen kunt doen wat je wilt." De Fransen namen na de Eerste Wereldoorlog bezit van Syrië en Libanon, de Britten van Irak, Jordanië en het mandaatgebied Palestina.

Joodse immigranten kwamen al vanaf eind negentiende eeuw vanuit Europa naar de regio, op de vlucht voor vervolging. Een vreedzame samenleving van Joden en Palestijnen bleek al in de jaren 20 lastig haalbaar. Het kwam geregeld tot confrontaties, waarbij soms honderden doden vielen.

Was Israël nooit ontstaan zonder de Balfour-verklaring?

"De verklaring van 2 november 1917 was een cruciale stap in de oprichting van Israël", zegt Meijer. Hij vindt het lastig om de vraag met 'ja' of 'nee' te beantwoorden. "Misschien was het anders gelopen. Maar de staat was waarschijnlijk nooit van de grond gekomen als nazi-Duitsland niet was ontstaan. De Joden bleven ver in de minderheid in het Britse mandaatgebied, totdat er een grote migratiegolf vanuit Duitsland kwam."

In 1948 gaf Groot-Brittannië het bestuur over Palestina op werd de onafhankelijke staat Israël uitgeroepen. Nu, 69 jaar en meerdere oorlogen later, is nog steeds geen oplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict.

"Honderd jaar na Balfour moeten de Palestijnen eindelijk de Joodse staat accepteren", zei premier Netanyahu nu in Londen. Aan de Palestijnse kant wordt het document gezien als de bron van het conflict. "Dit land is niet van Balfour", zei een van de Palestijnse demonstranten in Jeruzalem. "Wij zijn Palestijnen. We leven hier en we gaan door tot we slagen."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl