Een kat in het nauw maakt rare sprongen: IS roept volop op tot aanslagen zoals in New York

Eén van de grootste klappen voor Islamitische Staat kwam afgelopen zomer. In juli slaagden Iraakse regeringstroepen erin de controle te heroveren op de oude stad van Mosoel, de voormalige IS-hoofdstad in Irak en het laatste gebied in de stad dat nog in handen was van IS. Met Raqqa verloor de beweging onlangs zijn zelfverklaarde ‘hoofdstad van het kalifaat’ in Syrië. Syrisch-Koerdische strijders slaagden erin het voormalige IS-bolwerk te bevrijden. Het sluitstuk van de onophoudelijke afbrokkeling van de macht van IS in het Midden-Oosten. 

Dat betekent echter niet dat IS zich zomaar in een hoekje laat wurmen. Experts menen dat als IS geen gebieden meer controleert, de groep zich zal heruitvinden als een gewapende opstand, die zich niet langer richt op het bezetten van land maar op het plegen van wereldwijde aanslagen. “Er is geen directe link tussen IS-terrein in Irak en Syrië en de capaciteit van de groep om externe aanslagen te inspireren”, verklaarde directeur Nicolas Rasmussen van het Amerikaanse NCTC (Centrum voor Terreurbestrijding, nvdr.) in dat verband eerder. “Winnen op het slagveld is een noodzakelijke, maar ontoereikende stap in het elimineren van de IS-dreiging.” Volgens Brits veiligheidsminister Ben Wallace stijgt de dreiging door de ineenstorting van het kalifaat. “Ze kijken naar iets anders om te doen."

De propagandamachine van de jihadisten draait alvast op volle toeren nu het einde van het kalifaat in zicht lijkt. Op sociale media zoals Telegram, Twitter en Facebook is IS de laatste tijd erg actief en verspreidt het aan de lopende band boodschappen, tips en tactieken voor aanslagen en oproepen tot terreur. VRT-journalist Majd Khalifed volgt IS op de voet en stelt dat de oproepen tot aanslagen niet verminderd zijn. “Integendeel.” 

Twee weken geleden nog (op 23 oktober) werd in één van hun tijdschriften uitgebreid geschreven over tactieken voor terreuraanslagen, ook – zoals gisteren opnieuw in New York gebeurde – over voertuigen huren en daarmee in te rijden op mensen. Volgens New York Times-correspondent Rukmini Callimachi heeft IS dan weer eergisteren nog posters verspreid waarin specifiek wordt opgeroepen tot aanslagen op Halloween, in het Frans, het Engels, het Duits en het Russisch. IS vroeg recent ook aan zijn 'soldaten' in het buitenland om briefjes achter te laten waarin ze trouw zweren aan de groep. Volgens Amerikaanse media heeft de politie  zo'n briefje in de pick-uptruck gevonden waarmee de dader van de aanslag in Manhattan acht mensen doodde.

“Het kan niet anders dan dat er achter die propagandamachine een uitgebreide redactie zit”, vertelt Khalifeh. “Zij vinden hun 'mediateam' even belangrijk als hun soldaten. Ze noemen hen dan ook ‘mediasoldaten’.” Er zijn verschillende initiatieven die antipropaganda verspreiden op het internet, maar online diensten zoals Telegram, Twitter en Facebook moeten zelf ingrijpen. “Ze doen het wel bij kinderporno en andere misdrijven, maar propaganda voor terrorisme blijft nog altijd online verschijnen, ondanks alle inspanningen van IT-experts.” Dat IS de aanslag in Manhattan (nog) niet heeft opgeëist hoeft volgens Khalifeh niet te verbazen. De dader heeft de aanslag immers overleefd. “Ze willen niet toegeven dat één van hun terroristen opgepakt is.”

Naast de vurige propagandamachine, gaat de verdrijving van IS in Syrië en Irak gepaard met een terugkeer van buitenlandse IS-strijders. De Amerikaanse denktank The Soufan Center rekende uit dat een derde van de Europese strijders inmiddels is teruggekeerd naar Europa. In het geval van België zou een dikke honderd strijders huiswaarts zijn gekeerd. Wereldwijd gaat het om minstens 5.600 inwoners van 33 verschillende landen, wat zorgt voor grote uitdagingen voor de veiligheidsdiensten en autoriteiten in de herkomstlanden.

De Amerikaanse president Donald Trump noemde de aanslag in New York een "terroristische daad" en benoemde ook Islamitische Staat (IS) in een tweet. "We mogen niet toestaan dat IS terugkeert of toegang krijgt tot ons land nadat wij hen versloegen in het Midden Oosten en elders. Genoeg is genoeg!"