AfD, Angela, en de cijfers

Een strategie van isoleren en imiteren leidt tot gemiddeld minder stemmen voor een uitdager. Dat is mijn stelling. Hierover publiceerde ik een boek , dat ik al eerder aankondigde. Daarin ontvouw ik mijn theorie over waarom deze strategie dat effect heeft. Vervolgens meet ik met experimentele en non-experimentele methoden in hoeverre er in 15 landen sinds 1944 empirisch bewijs is voor de stelling.

Alders beweert dat de Duitse verkiezingsuitslag die stelling onderuit zou halen. Onzin. Ten eerste omdat die uitslag slechts een illustratie was – en één datapunt, terwijl ik honderden datapunten uit 15 landen sinds 1944 bestudeerd heb, naast gegevens uit een experiment, en uit 21 kiezersenquêtes. Ten tweede omdat die uitslag juist een prima illustratie van mijn stelling biedt, ook in historisch opzicht.

Als bewijs tegen mijn stelling voert Alders 2 uitslagen van CDU-CSU aan (2 van de 18 sinds 1949), waarbij de partij bijna net zo slecht scoorde als nu. Maar mijn theorie gaat om de uitdager, niet om de gevestigde partij. De uitdager, in dit geval Alternative für Deutschland (AfD), werd ruim tweeënhalf keer zo groot. Sinds 1949 haalde geen enkele rechtse uitdager de 5%. En nu scoort AfD liefst 13%.

Ontevreden Mijn stelling impliceert dat bondskanselier Angela Merkel, door isoleren zonder imiteren, een kans liet liggen op een negatief effect op AfD. Dat haar partij zelf daardoor stemmen verloor is theoretisch gezien niet noodzakelijk, maar er zijn wel aanwijzingen voor. Ze verloor 21% van haar kiezers. In de electoraal relatief stabiele Duitse context is dat fors. Het slechtste resultaat van CDU-CSU sinds 1949.

Waarom deed CDU-CSU het zo slecht? Een belangrijk verschil tussen degenen die CDU-CSU trouw bleven enerzijds en weglopers anderzijds was ontevredenheid over Merkels immigratiepolitiek: onder blijvers is 34% daarover ontevreden; onder de weglopers 71%. Van de blijvers vindt 33% dat CDU-CSU bij immigratiepolitiek “de zorgen van de mensen negeert”; onder de weglopers ligt dit op 67%.

CDU-CSU verloor het meest aan FDP en AfD. Onder FDP-kiezers steunt 66% de recente hardere immigratiekoers van hun partij; onder AfD-kiezers wil 92% vooral minder immigratie. Kortom, alles wijst erop dat Merkel vooral verloor vanwege haar immigratiebeleid. Maar wat concludeert Alders? “Dat oprechtheid wint,” want ze won er “het vertrouwen van één derde van de Duitse kiezers mee.”

Vergelijkingen Alders ziet in dit historische dieptepunt een mooie score. En denkt dat Merkel wint met de huidige strategie. Maar het is een suïcide-strategie. Sla er maar een politicologisch handboek op na: als je op een beleidsterrein linksaf slaat waar je achterban veelal rechtsaf wil, en veel van die kiezers vinden dit terrein belangrijk genoeg om hun stem op te baseren, dan is dat electoraal gesproken pure zelfmoord.

Alders negeert dit punt, en maakt twee vergelijkingen die mank gaan. Immers, vergelijkingen tussen stemaandeel van VVD en CDU-CSU (“waar Rutte slechts van kan dromen,” aldus Alders) en tussen PVV en AfD (“precies even groot”) slaan de plank mis: mijn stelling gaat niet over stemmenaandeel, maar om verandering – en niet om vergelijking tussen landen maar om verandering binnen een land.

Want dat er verschillen bestaan tussen Duitsland en Nederland zal niemand ontkennen. Dat CDU-CSU groter is dan de VVD (altijd geweest trouwens) is geen argument tegen mijn stelling. Dat AfD niet groter is geworden dan de PVV (nooit geweest trouwens) ook niet. Dat AfD even groot is als een partij in een ander land wil immers niet zeggen dat AfD het slecht deed – AfD verdriedubbelde bijna.

Zorgen Intussen weerlegt Alders geen van mijn argumenten: dat CDU-CSU in peilingen nooit meer zo hoog scoorde als vóór “ Wir schaffen das ,” dat AfD daarna nooit meer zo laag scoorde, dat 21 tot 29% in 2014 zeer kritisch was over immigranten, dat 44% van de kiezers ‘vluchtelingen en integratie’ één van de twee belangrijkste thema’s vond, of dat ruim een miljoen kiezers CDU-CSU verruilde voor AfD.

Zo zijn er meer cijfers: 57% van de kiezers maakt zich “zorgen dat de invloed van de Islam steeds sterker wordt” in Duitsland. En over Merkels immigratiebeleid is 55% ontevreden. Toch voorspelt Alders: “Als Merkel standvastig is en haar werk afmaakt, dan wordt dat volk bovendien uiteindelijk vanzelf wel weer stil.” Ik zie niet in waarom. Ik zie wel in hoe ze AfD wellicht alsnog kan aanpakken.

Dat brengt ons terug bij de stelling. Die is overigens probabilistisch, niet deterministisch. Gemiddeld genomen, over een groot aantal verkiezingen gemeten, en gecontroleerd voor andere invloeden, heeft isoleren plus imiteren effect. Die strategie leidt dus niet automatisch tot verlies. Er zijn immers veel factoren die de electorale score van een partij beïnvloeden. Dat maakt het effect zo lastig te illustreren.

Niettemin illustreerde CDU-CSU prima mijn stelling doordat ze stopte met isoleren en imiteren, waarna prompt een uitdager in de Bondsdag kwam. Toch zou de stelling incorrect kunnen zijn. Valide tegenargumenten hoor ik graag; die brengen ons wellicht verder. Ik nodig dan ook iedereen van harte uit om over mijn boek , dat maandag verscheen, te schrijven – en om lang naar de cijfers te kijken.

Want dit onderwerp lijkt me belangrijk genoeg.