AfD tegen het soepie, dag 1: rechtspopulisten vergelijken andere partijen met Nazi's

AfD-parlementariër Bernd Baumann beschuldigde andere partijen van manipulatie, met als doel een AfD'er te weren als tijdelijk voorzitter van de eerste zittingsdag van de nieuwe Bondsdag. Het was de gewoonte dat het oudste lid van de Bondsdag in de voorzittersstoel plaatsneemt. Met zijn 77 jaar is AfD-afgevaardigde Wilhelm von Gottberg de oudste. Zijn uitspraken over de Holocaust ('een mythe, een dogma, een Joodse waarheid') waren voor andere partijen reden genoeg om de spelregels te wijzigen. Niet het oudste parlementslid, maar de afgevaardigde met de meeste parlementaire ervaring zou de zitting openen. Die eer viel te beurt aan een liberaal die er 33 jaar op heeft zitten. 

Baumann sprak er schande van. Voor het laatst snoerde nazi-kopstuk Hermann Göring in 1933 op vergelijkbare wijze andersdenkenden de mond, zei hij. 'Smakeloos', noemden de liberale fractie die opmerking. Zeker uit de mond van een AfD-parlementslid. Het was de scheidende minister van Buitenlandse Zaken, de sociaal-democraat Sigmar Gabriel, die tijdens de verkiezingscampagne had gezegd dat met de entree van de AfD 'voor het eerst sinds 1945 in de Rijksdag nazi's op het spreekgestoelte staan.'

AfD versus de anderen

De AfD versus de anderen, dat was ook het beeld tijdens het vervolg van de zitting. Al even omstreden als Von Gottberg is de man die door de partij naar voren was geschoven als vicevoorzitter van het parlement, Albrecht Glaser. Hij had het in de verkiezingscampagne vooral gemunt op de islam. Een religie die de vrijheid van andere godsdiensten niet erkent, heeft zelf niet het recht op godsdienstvrijheid, stelde Glaser. Alle fracties in de nieuwe Bondsdag mogen een vicevoorzitter leveren, dus ook de AfD. Maar Glaser kreeg als enige kandidaat onvoldoende stemmen. 

De AfD liet het er niet bij zitten, en vroeg een tweede stemming aan. 'We gaan door tot het bittere einde', zei een AfD-parlementariër in de wandelgangen. De tweede stemronde kwam er, en toen die evenmin tot het gewenste resultaat leidde, een derde. Ondanks enige steun vanuit andere partijen haalde Glaser het weer niet. Toen hield het op, krachtens de reglementen van de Bondsdag.

De AfD heeft voorlopig geen vicevoorzitter, maar spint er wellicht garen bij. De partij kan zich 'het slachtoffer van een samenzwering' blijven noemen, zoals woordvoerder Baumann eerder op de dag zei. Voor de achterban, die uit protest tegen de gevestigde orde heeft gestemd, is dit het zoveelste bewijs dat de partij niet wordt gepruimd, en het volk niet gehoord. 

Rimpelloos verliep de verkiezing van een nieuwe voorzitter. De enige kandidaat, Wolfgang Schäuble, de minister van Financiën die naar voren was geschoven door de CDU van bondskanselier Angela Merkel, werd met een ruime meerderheid van de stemmen verkozen. Alom wordt verwacht dat Schäuble met harde hand de orde zal handhaven. Bij de door de AfD aangekondigde 'provocaties' zal hij desnoods iemand het spreekrecht ontnemen door diens microfoon dicht te draaien. Ook kan hij een parlementslid de zaal (laten) uitzetten.

Schäuble had zelf even moeite met de microfoon toen hij in de voorzittersstoel plaatsnam. 'Moet ik hierop drukken?', vroeg hij. Daarna presenteerde hij zich als een 'parlementariër met passie'. In 1972 begon zijn carrière in de Bondsdag. Als voorzitter krijgt hij bijna een halve eeuw later te maken met zes fracties - nog nooit eerder vertoond. Hij noemde het zijn taak om een waaier aan belangen, meningen en emoties aan bod te laten komen. Een bescheiden applaus uit de AfD-bankjes viel hem ten deel. Schäubles devies luidde: 'Parlementaire strijd, volgens de regels'.

'Grote coalitie'

Van de nieuwe voorzitter wordt ook verwacht dat hij niet te snel discussies afkapt. Het heeft de laatste jaren veelal ontbroken aan levendige debatten, luidde tijdens de verkiezingscampagne de klacht van zowel politici als kiezers. De 'grote coalitie' van christen-democraten en sociaaldemocraten kon doorgaans rekenen op steun vanuit de oppositie. Na de verkiezingen van eind september is er een coalitie van vier partijen in de maak: de CDU van Merkel, de Beierse zusterpartij CSU, de rechts-liberale FDP, en de Groenen. De onderhandelingen zijn nog maar net begonnen, en kunnen nog maanden duren.

De komende tijd zullen de betrokken partijen zich vaak op de vlakte houden. 'Dat mag niet betekenen dat het parlement wordt gegijzeld door de coalitiebesprekingen', klonk het bezorgd vanuit de linkse oppositie. Maar concrete voorstellen, zoals een regelmatig vragenuurtje waarin de huidige en beoogde bondskanselier Merkel het vuur na aan de schenen wordt gelegd, werden door een meerderheid minzaam doorgeschoven naar de toekomst.