De meeste verkrachters zijn niet de mannen die uit de bosjes springen

Wie te maken heeft gehad met aanranding of verkrachting, kan terecht bij een van de vijftien centra voor seksueel geweld in Nederland. Een van die centra is in Nijmegen. Die bestaat nu vijf jaar en is opgericht om een eind te maken aan de versnipperde hulpverlening na seksueel geweld.

Wie naar het centrum komt, krijgt daar indien nodig medicatie tegen geslachtsziekten en zwangerschap, een vaccinatie tegen hepatitis B, hulpverlening om een psychisch trauma te voorkomen en contact met de politie om aangifte te doen.

Slachtoffers worden in een speciale kamer bij de spoedeisende hulp van het RadboudUMC opgevangen. ,,We vragen kort wat er is gebeurd en vragen of ze contact willen met de politie”, zegt Marijn Kraaijkamp, die als forensisch verpleegkundige slachtoffers opvangt en verzorgt. ,,Als een slachtoffer aangifte wil doen, of daar nog een beslissing over wil nemen, kunnen we sporenonderzoek doen om bewijs te verzamelen.”

Ze benadrukt dat slachtoffers niet worden verplicht om aangifte te doen. Twijfelaars kunnen nog een week beslissen of ze naar de politie stappen, maar ook wie helemaal geen aangifte wil doen, kan bij het centrum terecht. ,,We zijn een hulpverlenersopvang”, zegt Kraaijkamp.

Het is belangrijk dat de slachtoffers zelf controle hebben over wat er gebeurt. ,,Wat wil de persoon zelf? Wat verwacht het slachtoffer?” Voor het forensisch onderzoek kan het zijn dat er vaginaal sporenonderzoek wordt gedaan en ook dan is het belangrijk dat het slachtoffer iedere keer op de rem kan trappen. ,,Toestemming vragen voor lichamelijk onderzoek en daardoor de controle over het lichaam kunnen terugkrijgen, is het begin van het helingsproces”, zegt Lagro-Janssen.

Net zoals het belangrijk is dat de slachtoffers erkenning krijgen voor wat er is gebeurd. ,,Ja, het is heftig en rot.” Te vaak gebeurt het tegenovergestelde en wordt de schuld (deels) bij het slachtoffer gelegd of zijn er twijfels. Was je wel voorzichtig? Had je niet iets kunnen doen om een verkrachting of aanranding te voorkomen?

Dat laatste is sowieso niet het geval. Ieder slachtoffer verlamt als iemand te ver gaat. ,,Je stem doet het niet, waardoor je niet kunt gillen. Je hebt geen kracht om te slaan. Veel slachtoffers zeggen: Ik kon gewoon niks.” Dat is logisch, omdat het lichaam in de overlevingsstand gaat. Beter een beetje meebewegen en overleven dan verzetten en mogelijk doodgaan, zegt het lichaam. ,,Een verkrachting voelen slachtoffers écht als een doodsbedreiging.”

Niet zelden leidt dat tot een psychisch trauma. De helft van de slachtoffer ontwikkelt een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS). ,,Met de juiste zorg wordt de kans op PTSS kleiner.” Hoewel daarbij ook persoonlijke omstandigheden een rol spelen, zoals iemands sociale netwerk.

,,Als slachtoffers bij ons komen, zijn ze vooral overdonderd”, zegt Kraaijkamp. Pas later komen de vragen. Waarom werd ik gepakt? Waarom kon ik niets doen? Lagro-Janssen: ,,Het heeft niets te maken met een uitdagende reactie, met kleding of gedrag. Er is geen antwoord op de waarom-vraag. Het had net zo goed een ander kunnen zijn.”