Het is slechts één van de zes probleemstellingen die de staatscommissie die onderzoek doet naar het parlementair stelsel woensdag presenteerde.
De formatie van het kabinet Rutte III heeft het oude record van 207 dagen al verbroken en deze week is er een begin gemaakt aan de samenstelling van de bewindsliedenploeg. Zowel de totstandkoming van het regeerakkoord als de verdeling van de ministeries met bijbehorende 'poppetjes' gebeurt achter gesloten deuren.
"Tijdens verkiezingen kiezen mensen nieuwe Tweede Kamerleden, maar geen nieuw kabinet. Kan dat niet anders, sneller en transparanter? Daar gaan we naar kijken", zei voorzitter van de commissie Johan Remkes tijdens de presentatie van de tussentijdse bevindingen.
De staatscommissie is in februari van dit jaar aan de slag gegaan met een evaluatie van het parlementair stelsel in Nederland. De commissie heeft van de regering de opdracht gekregen om "de wenselijkheid van veranderingen in onze democratie" te onderzoeken.
De commissie heeft tot 2019 de tijd om met die adviezen te komen. In de tussenrapportage worden dan ook voornamelijk vraagstellingen nader gespecificeerd. Antwoorden zijn er nog niet, daar wordt aan gewerkt.
Tweedeling
Naast de problemen met de kabinetsformatie zijn er vijf andere onderzoeksthema's. Zo blijkt uit de tussenrapportage dat de meeste Nederlanders tevreden zijn over de democratie als staatsvorm, maar dat niet iedereen zich in het huidige parlementaire stelsel vertegenwoordigd voelt.
Remkes constateert een tweedeling tussen burgers met een hoge opleiding en een hoog inkomen en burgers met een lage opleiding en lage inkomens. Bijvoorbeeld op thema’s als immigratie en Europese samenwerking voelen hoger opgeleide zich beter gerepresenteerd.
Kritiek op partijen
Ook de rol van politieke partijen wordt onderzocht. Die lijden volgens Remkes aan een "onmiskenbaar functieverlies".
Nog maar 2,3 procent van de kiesgerechtigde Nederlanders is lid van een politieke partij. Dat is volgens Remkes problematisch voor de vertegenwoordiging, omdat voor de invulling van bestuurlijke functies door de partijen wel gekeken wordt naar burgers die lid zijn van hun partij. "Dat is niet goed", stelt hij.
Een ander punt van zorg is het risico van digitalisering. De staatscommissie heeft geconstateerd dat keizers door middel van het gebruik van data en gerichte propaganda in hun stemgedrag beïnvloed kunnen worden, zoals dat bij de verkiezingen in de VS en het Brexit-referendum is gebeurd.
Positie nationale overheid
Verder wordt de positie van de nationale overheid ten opzichte van de EU en lokale overheden bekeken. Veel taken zijn overgedragen aan EU of gedecentraliseerd naar provincies en gemeenten.
Andere taken zijn geprivatiseerd. "De positie van de nationale overheid is verzwakt", zegt Remkes. Tegelijkertijd zien veel mensen de nationale overheid wel als richtpunt. "Hoe gaat het parlement daarmee om?", wil de commissievoorzitter weten.
Rol van de Senaat
Als laatst zal ook het tweekamerstel met een Eerste en Tweede Kamer onder de loep worden genomen. Met name in de vorige kabinetsperiode, waar Rutte II geen meerderheid in de Senaat had, is duidelijk geworden dat de Eerste Kamer wel degelijk een politieke kamer is en niet per se een 'chambre de reflexion' is die wat meer afstand van de politiek bewaart.
De staatscommissie zal onderzoeken waarom er een tweekamerstelsel bestaat en welke rol beide Kamers horen te hebben.