Sterfte na bloedtransfusie van ooit zwangere vrouw

Een man die een bloedtransfusie krijgt met bloed van een vrouw die ooit zwanger was, heeft een grotere kans eerder dood te gaan. Dat is vergeleken met mannen die bloed van mannen kregen, of van vrouwen die nooit zwanger waren. Voor vrouwen lijkt het niet uit te maken van wie ze bloed krijgen. Het verrassende resultaat komt uit onderzoek van voornamelijk Leidse bloedtransfusieonderzoekers. In het Journal of the American Medical Association (JAMA) van dinsdag schrijven ze dat dit onderzoek door anderen nog eens moet worden gedaan om te kijken of het wel klopt. En dat er een verklaring moet komen.

Voordat dit is gebeurd hoeft in de praktijk geen rekening met deze onderzoeksuitkomst worden gehouden, staat in een begeleidend commentaar in de JAMA. De commentatoren twijfelen een beetje aan het resultaat. Mensen die bloed van meer dan één donor kregen, bleven buiten het onderzoek. Maar wie veel bloed nodig heeft, is ernstiger ziek. Dat kan de resultaten verstoord hebben.

Dat vrouwenbloed minder heilzaam is, was in sommige onderzoeken eerder gezien, maar niet in alle. Dat zwangerschappen een rol spelen was ook wel gesuggereerd. De Leidenaren zochten het uit in een databestand met ruim 31.000 patiënten. Onder mannen met een gift van ooit-zwangere-vrouwenbloed was de sterfte 101 per 1.000, terwijl de sterfte onder de anderen 80 per 1.000 mannen per jaar bedroeg. Er gaan sowieso al vrij veel mensen dood in de groep mensen die een bloedtransfusie krijgen. De sterfte onder alle mensen in Nederland is ongeveer 8,5 per 1.000 per jaar.

De onderzoekers dragen drie mogelijke oorzaken aan, maar de commentatoren wijzen er ferm één aan: het afweersysteem. Ze constateren dat het sterfteverschil 1,5 tot 2 jaar na de bloedtransfusie het duidelijkst is. Het is dus een langetermijneffect en dan moet het eigenlijk wel in het afweersysteem zitten. Dat heeft immers het geheugen van een olifant.

Zwangeren maken afweerstoffen en afweercellen tegen eiwitten van de foetus als die van genen van de vader afkomstig zijn. Als alleen mannen daar slachtoffer van worden, dan moet het gaan, redeneren de commentatoren, om afweer tegen eiwitten die op basis van genen van het Y-chromosoom zijn gemaakt. Alleen mannen hebben een Y-chromosoom. Maar in dat geval zou alleen bloed van vrouwen die zwanger zijn geweest van een jongen iets gevaarlijker zijn voor mannen. De commentatoren wijzen op een detail in het Leidse onderzoek: ook bij vrouwen die bloed kregen van zwangere vrouwen gaat de sterfte na 1,5 jaar omhoog, maar dat was niet statistisch significant.

Intrigerend is ook dat het sterfte-effect vooral duidelijk is bij transfusieontvangers die jonger zijn dan 50 jaar. Spelen de hormonen ook een rol, vragen de commentatoren zich af.