Direct naar artikelinhoud

Kabinet maakt weg vrij voor Justitie om teruggekeerde Syriëgangers levenslang op te leggen

Het nieuwe kabinet wil dat IS-strijders die terugkeren naar Nederland harder worden aangepakt. VVD, D66, CDA en ChristenUnie maken de weg vrij voor het Openbaar Ministerie om hen in de toekomst te kunnen vervolgen voor genocide.

Militanten marcheren door Raqqa. Archiefbeeld uit 2014, toen Islamitische Staat net opkwam.Beeld ap

Op dat misdrijf staat een levenslange celstraf. Nu worden IS-strijders vooral vervolgd voor deelname aan een terroristische organisatie, waarop maximaal 15 jaar cel staat.

Dit bevestigen de Tweede Kamerleden Han ten Broeke (VVD), Raymond Knops (CDA), Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Joel Voordewind (ChristenUnie). De rechter krijgt wat het kabinet betreft een breder mandaat om IS-strijders te straffen.

Justitie bereidt 240 rechtszaken voor

De situatie is urgent, want de komende weken zullen mogelijk honderden IS-strijders terugkeren naar Europa. Het kalifaat staat na drie jaar vechten op instorten. Afgelopen weekeinde is de internationale coalitie tegen IS akkoord gegaan met een voorstel van Syrische bestuurders om burgers uit Raqqa te evacueren. Raqqa was de 'hoofdstad' van IS, maar is nu omsingeld. Buitenlandse IS-stijders mogen de stad niet uit. Volgens sommige bestuurders vertrekken ook zij uit Raqqa, met burgers als menselijk schild.

Zo'n zesduizend Europese IS-strijders zijn naar het kalifaat vertrokken. Van de ongeveer 280 Nederlandse Syriëgangers zijn er mogelijk 40 gesneuveld en 50 levend teruggekeerd. Tientallen kunnen nog volgen. Hun Nederlandschap kan alleen worden afgenomen als zij over een tweede nationaliteit beschikken. Dat is bij lang niet iedereen het geval. Justitie bereidt 240 rechtszaken voor.

Hoogleraar internationaal recht en politiek Geert-Jan Knoops noemt het voornemen van het nieuwe kabinet een genocidestempel op IS-strijders te drukken 'vooral een politiek signaal'. In Nederland bepaalt de rechter of iemand wordt veroordeeld voor genocide en niet de regering, zegt hij. Het is theoretisch nu al mogelijk iemand voor genocide te berechten bij de rechtbank in Den Haag. Dat is nog nooit gebeurd. De bewijsdrempel voor genocide is erg hoog. Eerst moet worden vastgesteld dat genocide is gepleegd, dan moet de individuele bijdrage aan die massamoord worden bewezen.

Kamerleden erkennen dat het politieke signaal voor hen zwaar heeft gewogen bij het opnemen van een genocidepassage in het regeerakkoord. Daarin staat dat Nederland een misdaad voortaan zal erkennen als genocide als dit is vastgesteld door 'internationale gerechts- of strafhoven, wetenschappelijk onderzoek en de Verenigde Naties'. Bovendien neemt Nederland zich voor om zich in de VN-veiligheidsraad 'actief in te zetten voor de berechting van IS-strijders'.

In Nederland bepaalt de rechter of iemand wordt veroordeeld voor genocide en niet de regering
Geert-Jan Knoops, hoogleraar internationaal recht en politiek

Volgens het CU-Kamerlid Voordewind is er 'nog een weg te gaan voordat het echt zo is', maar is de betreffende passage in het regeerakkoord wel 'een eerste stap voor Justitie om IS-strijders strenger te kunnen straffen en mogelijk zelfs voor genocide te vervolgen. Hoe eerder hoe beter.'

Het CDA-Kamerlid Knops beaamt dit. Het VVD-Kamerlid Ten Broeke onderstreept dat justitie bepaalt wie waarvoor wordt vervolgd, 'maar het kabinet kan wel de weg vrij maken voor een VN-resolutie waarin de wandaden van IS worden bestempeld als genocide. Als dat lukt, zijn VN-landen voortaan verplicht om IS-strijders te vervolgen.'

Lang niet alle Europese landen berechten teruggekeerde IS-strijders

Lang niet alle Europese landen berechten teruggekeerde IS-strijders. 'Zweden en Finland vervolgen teruggekeerde Syriëgangers bijvoorbeeld gewoonlijk niet, maar bieden vooral reïntegratieles', zegt het CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Hij is de auteur van een resolutie die afgelopen donderdag unaniem is aangenomen door de Raad van Europa. Daarin worden alle 47 aangesloten landen opgeroepen om 'de genocide die IS pleegt te erkennen en strijders daarvoor te vervolgen'.

Omtzigt benadrukt dat op dit moment veel IS-strijders hun straf nog ontlopen. Sjoerdsma (D66): 'Internationale actie is nodig om vervolging van genocideplegers wereldwijd te bevorderen.'


Hoe staat het nu met Islamitische Staat en zijn strijders?

Nu Raqqa elk moment kan vallen, vechten ook IS-vrouwen aan het front (+)
Al jaren blijken IS-vrouwen in Raqqa zich te bewapenen met kalasjnikovs, granaten en bomgordels. Aanvankelijk als statussymbool. Maar nu de stad dreigt te vallen, vechten de dames mee aan het front.

'We zijn nog lang niet af van IS hier in Europa' (+)
Met een groot netwerk onder jihadisten gaan voor de Duitse journalist Souad Mekhennet deuren open die voor anderen gesloten blijven.

Deradicaliseren blijkt een weg vol hindernissen, dus pakt Nederland paspoorten jihadi's af
'Doei.' Dat zei vice-premier Asscher op de mededeling van zijn collega Blok van Justitie dat hij het Nederlanderschap had ingetrokken van vier uitgereisde jihadisten. Hij verwoordde het sentiment in het overgrote deel van de Tweede Kamer, dat alle Syriëgangers liever buiten houdt. Al is het maar omdat Nederland die andere weg - het uitschakelen van jihadi's op het slagveld, zoals Groot-Brittannië en Frankrijk doen - niet wil volgen.

Ooit leken de dagen van de Syrische president geteld, nu herrijst Assad uit de as (+)
Er tekent zich een verbijsterende ontknoping af in Syrië: een burgeroorlog die begon met een poging de dictator te verdrijven lijkt uit te draaien op een overwinning voor diezelfde man.

'Ik krijg steeds minder vertrouwen in de mensheid' (+)
Tv-programmamaker Sinan Can (39) won prijzen met zijn series over de Armeense genocide en de Arabische Lente. Nu speurt hij in het kalifaat naar de drijfveren van IS.