Het Nederland van Mark Rutte is allesbehalve gewoon normaal

Het eerste Nederland dat ik leerde kennen, als gewone normale geluk zoekende migrant binnen het Koninkrijk, was het Nederland van Ruud Lubbers. Het was er rommelig en roerig. De tocht naar de eerstejaarscolleges in het Maupoleum aan de Jodenbreestraat in Amsterdam - alwaar we werden 'opgeleid voor massawerkloosheid', zoals wijsneuzige medestudenten wisten te vertellen - voerde langs de heroïnejunks en de methadonbus. De vervolgcolleges waren in Rotterdam: een vrolijke potpourri van hondenpoep, sjofelheid, permanent gedreig met 'havenbrede stakingen' en verslaafdenopvang Perron Nul.

Ik vond het waanzinnig gaaf, zo tussen de gewone normale Nederlanders, om met een verre opvolger van Ruud Lubbers te spreken. In mijn duffe en dorpse hoekje van het tropische deel van het Koninkrijk had je al deze opwinding niet. De mensen in het Nederland van Lubbers klaagden steen en been, bijvoorbeeld over de kneiterrechtse regering die werklozen uitmaakte voor lanterfanters die bij voorkeur lamlendig op de bank zaten bij tante Truus, maar ik zag weelde en weldoorvoede mensen en volle winkels en een liefdevolle, betrouwbare overheid die zomaar geld uitdeelde aan de minderbedeelden - en aan een overbuurman die van staatswege werd onderhouden omdat hij werken lastig vond wegens 'een probleem met autoriteit'. Als je over dat soort dingen rapporteerde in je duffe dorpse hoekje van het Koninkrijk dachten ze dat je het verzon.

In de afgelopen drie decennia is er opgeruimd, opgezoomerd, schoongeveegd en vertrut. In het land van Lubbers legde je een kruispunt plat en lichtte je een klinker uit de stoep om je kraakpand te beschermen tegen de fascisten van de staat. In het land van Mark Rutte wordt handhavend opgetreden als een fiets naast het rek staat in plaats van erin. Dan wordt het fout geparkeerde rijwiel afgevoerd naar een keurig geordend fietsendepot, dat liefdevol wordt bestierd door mensen voor wie het leven bovengemiddeld ingewikkeld is en die in het land van Lubbers hun leven lang met een uitkering thuis hadden gezeten.

Er is in die ruim dertig jaar geliberaliseerd en geprivatiseerd en spijt betuigd over liberaliseren en privatiseren. Er zijn voorheen-overheidsdiensten op de markt gegooid en er weer afgehaald. Mensen met een al dan niet ingebeeld autoriteitsprobleem zzp'en tegenwoordig voor de kost.

Bovenal is er buitensporig veel geld verdiend, vermogen vergaard, met verre vakanties gegaan, betere kleding gekocht. Er is oneindig veel meer te verliezen derhalve, een gegeven dat niet altijd per se vrijgeviger maakt en dat wellicht mede zal verklaren waarom in het land van Mark Rutte al langer beknibbeld wordt op de generositeit jegens de ander. De onzelfredzamen, de verguisde minderheden, de vluchtelingen hier en de minder bedeelden in verre buitenlanden: ze moeten het tegenwoordig allemaal doen met het opgewekte advies 'houd je eigen broek op, vecht je in'.

Het is vergrijsder dan toen, en gezapiger - die twee omstandigheden zouden zomaar kunnen samenhangen met elkaar, en met de nieuwe heimwee naar een gewoon normaal Nederland dat nooit bestaan heeft. Er zijn talloze gekleurde gewone normale Nederlanders bijgekomen dankzij wier aanwezigheid godlof rode en groene Fernandes gewoon in de supermarkt te koop is, en er is een uitbundige, Amerikaans aandoende viering van het Kerstfeest geïmporteerd. Dat laatste werd niet zo lang geleden met terugwerkende kracht door premier Rutte tot onvervreemdbare Nederlandse cultuuruiting verklaard. In mijn duffe dorpse hoekje van weleer dachten ze dat ik het verzon.

Het Nederland van nu, het Nederland van Mark Rutte, is het Nederland van en voor 'de gewone normale Nederlanders', zo bleef hij de afgelopen dagen onvermoeibaar herhalen. Met een gewoon normaal middenkabinet dat niks te mal doet, niets extreems, dat zich ten opdracht heeft gesteld het leven te veraangenamen voor de gewone normale Nederlanders. Waarmee het gemopper begon, want een premier heeft het te doen met de burgers die hem gegeven zijn, normaal of abnormaal, en als de mensen hem niet bevallen pleurt-ie maar op.

Het is vaak gememoreerd de afgelopen dagen: een breed maatschappelijk doel, een groot idee over Nederland is er niet. Het is het kabinet van wie-aan-visie-lijdt-moet-naar-de-dokter. Doodgewoon.

Maar gewoon normaal is het Nederland van Mark Rutte allesbehalve. In het buitenland moet je de hele tijd lopen uitleggen dat zelfs onder overwegend rechtse kabinetten in Nederland gewoon doorgenivelleerd wordt, of in elk geval niet gedenivelleerd. Zo diep zit de gelijkheid erin gehamerd dat ook Rutte III de inkomensongelijkheid verlaagt. Een minuscuul beetje weliswaar en pas op termijn, zo rekende het Centraal Planbureau uit, maar zalig is het land waar 'kneiterrechts' inhoudt dat er langs nodeloos complexe weg - ook dát is gewoon normaal Nederlands - net zolang aan knoppen wordt gedraaid tot niemand zonder reddingsvest uit de boot valt. Waar rechts met gulle hand geld uitdeelt, het begrotingstekort olijk laat oplopen en het belastingstelsel vergroent door de druk te verleggen van inkomen naar consumptie. Waar rechts de verdere afbouw van de hypotheekrenteaftrek allang niet meer in de weg staat en ook andere onzin uit de subsidiëring van het eigen huis sloopt. Traag, té traag wellicht, maar gestaag doorgaand op de ingeslagen weg.

Zie daar maar eens overtuigende, geloofwaardige, niet-hysterische linkse oppositie tegen te voeren. (En nee, die paar procent btw-verhoging is niet ongunstiger voor de lagere inkomensgroepen.)

Ook welbeschouwd abnormaal: de compromisbereidheid die in dit land zover gaat, dat het mal wordt. Het land van wietplanten toppen tijdens de maatschappelijke diensttijd, vatte SGP-voorman Kees van der Staaij al adequaat samen. Het land dat zich in verre buitenlanden hard maakt voor zowel vervolgde christenen als vervolgde lhbti'ers. Het land dat genderneutrale invulformulieren combineert met een buitengewoon royale subsidiëring van het gezin - het Centraal Planbureau rekent voor dat van de extra 1,6 miljard euro die naar de sociale zekerheid gaat, het grootste deel vloeit naar meer kinderbijslag, meer kinderopvangtoeslag en meer kindgebonden budget.

In het land dat iedereen tevreden moet zien te houden moet ook, als in het regeerakkoord een zin is opgenomen over het belang van monumentenzorg, daar een zin achter over 'speciale aandacht voor monumentale kerken' in dit verband, 'ook als die leeg komen te staan'.

De vereniging van het onverenigbare werd dit keer belichaamd door Sybrand Buma en Alexander Pechtold die zich afgelopen dinsdag in Nieuwsuur vurig tot elkaar bekenden. Buma die áltijd al hartstochtelijk voor vluchtelingen en voor het klimaat was, al was het er in het verleden wellicht weleens wat rottig uitgekomen. Pechtold die zich passievol schaarde achter het Wilhelmus ('Wat is er mis mee?!') en achter 'de boeren die het nu al moeilijk hebben'. En beiden hadden hun nieuwe voorman Mark Rutte weliswaar bij gelegenheid neergezet als ruggegraatloze nul met een defect moreel kompas, maar dat was 'een kwestie van professionaliteit' geweest, aldus Pechtold, 'om in verkiezingstijd de verschillen te laten zien'.

Dat kun je hypocrisie noemen of kiezersbedrog of principeloosheid. Of gewoon normale constructieve coalitiepolitiek, zoals hier sinds mensenheugenis bedreven wordt.

Nog zo'n normale abnormaliteit: dat gedoe over het volkslied. Echt normale landen doen aan nation building. Hoe jonger die naties zijn, hoe hartstochtelijker er op scholen met vlaggen wordt gewapperd en hoe meer liefdesbetuigingen aan bodem en kusten en rivieren en God worden opgedreund, al vanaf de kleuterklas. Ook ik heb als kind naast vlaggenmasten staan zingen in diverse talen. (In schooluniform ook nog, een kledingvoorschrift waarvan ik warm voorstander ben, wegens goedkoop, geen druk op kinderen om er hip bij te lopen en reuze makkelijk in de was.)

Echt normale landen weten dat je daarvan geen noemenswaardige schade oploopt. Echt normale landen weten ook hoe oppervlakkig dat vlagvertoon en gezang zijn. Dat het aandoenlijk naïef is te denken dat met het opleggen van volksliednationalisme en andere folklore zaken als gemeenschapszin, burgerschap, gezamenlijkheid en een gedeelde identiteit worden gekweekt.

Gewoon normaal verfrissend zijn de reacties van Nederlanders op de 'gewone normale Nederlander' van Rutte, Buma, Pechtold en Segers. Bij de krant kwamen hier boze brieven over binnen, want Nederlanders hebben een uitstekende neus voor de taal van de uitsluiting. Gewone normale Nederlanders weten dat het beschavingsniveau in het land zich laat aflezen aan de wijze waarop de buitenbeentjes worden behandeld. De abnormalen, de niet-gewonen, de uitgeslotenen, de verstotenen, de anderen, de asocialen, de criminelen, de gestruikelden, degenen zonder broek om zelf op te houden.

Gewoon bozig zijn over een doodgewoon kabinet, gewoon doorprikken waarom een oproep tot normaliteit niet normaal is. Ook dat is heel gewoon in het land van Mark Rutte.