Geschiedenis is nuttiger dan het Wilhelmus
Het volkslied zingen helpt burgerschap niet vooruit. Maatschappijleer en geschiedenis wel, zegt historicus en docent Jasper Rijk.
Terecht stellen Hans Theunissen en Roosmarijn Dam dat het burgerschapsonderwijs op het mbo aandacht behoeft (Opinie, 22 september). Daarmee is echter niet gezegd dat dit type onderwijs op de havo en het vwo wel is gewaarborgd. De vakken geschiedenis en maatschappijleer, de hofleveranciers van een gezond, democratisch burgerschap, zijn in gevaar.
Dat maatschappijleer voor het overgaan van de leerling nauwelijks een rol speelt, doet het vak geen goed
Het wordt vwo'ers met een bètaprofiel (meer dan de helft van de populatie) vaak om roostertechnische redenen onmogelijk gemaakt geschiedenis te kiezen. Hetzelfde geldt voor de bèta-georiënteerde havist.
Breed geïnteresseerde vwo-leerling
Stelt u zich de breed geïnteresseerde vwo-leerling voor met geneeskunde-ambities. Of de maatschappelijk betrokken havist die fysiotherapie wil studeren. Voor hen geen geschiedenis. Natuurlijk wordt er in de onderbouw aandacht aan dit vak besteed. Maar thema's als democratisering, machtsverhoudingen of internationale politiek passen meer bij een bovenbouwleerling.
Er is toch ook maatschappijleer, het vak waarin onze democratische rechtsstaat centraal staat? Helaas kent dit vak het kleinste aantal verplichte studielasturen in de bovenbouw (voor een vwo'er geldt 120 uur, tegenover bijvoorbeeld 160 uur voor cultureel kunstzinnige vorming en 480 uur Nederlands). Het is daarmee een voetnoot in het curriculum. Scholen hebben bovendien steeds meer de neiging de cijfers voor het vak te middelen met andere 'restvakken': levensbeschouwing, algemene natuurwetenschappen, het profielwerkstuk. Hierdoor speelt het voor het overgaan van de leerling nauwelijks een rol. Dit doet het vak geen goed.
Burgerschap in het onderwijs
Politici van links tot rechts hebben zich uitgelaten over de wenselijkheid van meer burgerschap in het onderwijs. In het regeerakkoord staat dat kinderen het Wilhelmus moeten leren. Het Forum voor Democratie stelde eerder voor om onderwijs over de Holocaust te verplichten. De inspectie adviseerde in haar rapport 'Burgerschap op school' lessen over Nederlandse normen en waarden een belangrijker onderdeel te laten zijn van het programma.
Maar die leerlingen met geneeskunde-ambities dan? In hun vormende jaren krijgen ze geen geschiedenis en minimaal maatschappijleer. Willen we meer aandacht voor de grondwet, de Holocaust, slavernij en - vooruit - het Wilhelmus in ons onderwijs, dan is er meer nodig dan het zoveelste goed bedoelde lesprogramma in een reeds overvol curriculum.
Meer lesuren en een autonome status voor maatschappijleer zijn wenselijk
Adviezen uit de praktijk
Daarom twee adviezen uit de praktijk. Een: maak van geschiedenis een verplicht vak in de bovenbouw op de havo en het vwo. Op dit moment wordt dit vak slechts door een klein deel van de leerlingen gekozen. Veel leerlingen willen het kiezen, maar het wordt ze onmogelijk gemaakt. De merkwaardige situatie doet zich nu voor dat op de havo en het vwo Nederlandse en Engelse literatuurgeschiedenis wél verplicht is, maar 'gewone' geschiedenis niet. Wél Charles Dickens en de Tachtigers, niet de wordingsgeschiedenis van Nederland tot parlementaire democratie of de jodenvervolging. Is dit voorstel niet haalbaar, dwing scholen dan geschiedenis op te nemen in het vrije deel van de twee bètaprofielen.
Twee: geef maatschappijleer een meer autonome status. Een verhoging van het aantal verplichte lesuren is wenselijk. Scholen moeten het vak een gelijkwaardige rol geven. Leerlingen zijn zeer gevoelig voor cijfers: telt een vak nauwelijks mee, dan heeft het vak voor hen ook geen waarde.
Rutte (historicus), Pechtold (kunsthistoricus), Segers (politicoloog) en Buma (jurist), veranker uw kreten over burgerschap in concrete beleidswijzigingen. Laat het niet bij holle frasen over het Wilhelmus, maar verander de voorwaarden op scholen zodat aankomende kiesgerechtigde burgers ook daadwerkelijk de kans krijgen om iets te leren over onze democratische rechtsstaat.