Raad van State: een referendum over referenda? Dat mag gewoon
Als het parlement het raadgevend referendum intrekt, kunnen burgers dit dwarsbomen met een referendum. Want ook een intrekkingswet is 'referendabel', stelt de Raad van State, de hoogste juridisch adviseur van de regering.
Uit het regeerakkoord van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie bleek dinsdag dat de nieuwe coalitie de Wet raadgevend referendum wil schrappen. Een oud-initiatiefnemer van de wet is een petitie begonnen om het referendum te redden.
Thierry Baudet liet op Twitter weten dat zijn partij, Forum voor Democratie, 'alles zal doen om het referendum te behouden. Inclusief organiseren referendum over afschaffen referendum.' Baudet speelde bij het eerste raadgevend referendum een grote rol.
Sinds juli 2015 kent Nederland de Wet raadgevend referendum. Dat geeft burgers gelegenheid om, nadat een wetsvoorstel in Tweede en Eerste Kamer is aangenomen, binnen een beperkte termijn 300.000 handtekeningen in te zamelen en daarmee een raadgevend referendum af te dwingen. Het volk mag zeggen of het voor of tegen de wet is, de regering besluit vervolgens wat ze met dat advies doet.
Twitter bericht wordt geladen...
Het politieke ongemak zit in het instrument ingebakken: zo'n referendum gaat altijd over een plan dat al parlementaire instemming heeft. Dat ongemak spatte meteen van het eerste referendum dat burgers zelf initieerden, de stembusgang in april vorig jaar over het Oekraïneverdrag. Delen van de referendumwet deugden niet: de opkomstdrempel nodigde juist uit tot thuisblijven.
Meteen na de uitslag ontstond een heftige politieke discussie over hoe dwingend het volksadvies was. Internationale verdragen lenen zich niet voor nationale referenda, vond D66. Premier Rutte deed een poging 'de zorgen te adresseren' van 2,5 miljoen tegenstemmers, maar ratificeerde toch het Oekraïneverdrag.
Dit was niet wat D66 voor ogen had toen die partij nog voor referenda was. VVD, CDA en ChristenUnie waren al tegen en zijn gesterkt in die overtuiging. 'Het nationaal raadgevend referendum heeft niet gebracht wat ervan werd verwacht', stellen de partijen in het regeerakkoord. Dus streep erdoor.
Dit was niet wat D66 voor ogen had toen die partij nog voor referenda was
Referendum over een referendum
De burger kan voorkomen dat hem dit instrument weer wordt afgenomen. De Wet raadgevend referendum telt weliswaar negen uitzonderingen, onder meer het koningshuis en grondwetswijzigingen. 'Maar de wet zondert intrekkingswetten niet uit', zegt een woordvoerder van de Raad van State. Dus ook als het parlement instemt met het intrekken van de referendumwet, kunnen 300.000 burgers een stembusgang afdwingen. Als vervolgens miljoenen mensen tegen intrekking stemmen, is de vraag of de regering dat advies durft te negeren.
Het kabinet heeft een troef achter de hand. Ze zou in de intrekkingswet een bepaling kunnen opnemen die die wet alsnog tot uitzondering maakt. 'Dat moet je dan wel goed motiveren', zegt de woordvoerder. De Raad van State zal daar kritisch naar kijken, voegt hij toe.
Oud-PvdA-Kamerlid Niesco Dubbelboer, in 2005 een van de initiatiefnemers van de referendumwet, is dinsdag een petitie begonnen. Het aantal handtekeningen 'loopt nu tegen de tienduizend'. Hij vindt dat de regering 'moreel' verplicht is een referendum over eventuele intrekking toe te staan. 'Als je zo'n democratisch recht terughaalt, moet je de bevolking raadplegen.'
Als je zo'n democratisch recht terughaalt, moet je de bevolking raadplegen
Wat staat er in het regeerakkoord? Gebruik deze gids
Na een historisch lange formatie is het kabinet Rutte III er eindelijk. Wij gidsen je door het regeerakkoord. Hoe wordt het geld verdeeld? Wat hebben de partijen binnengesleept? En op welke punten gaat de coalitie het moeilijk krijgen? Bekijk het in het Rutte III-filter.
En we krijgen nóg een referendum: over de 'sleepwet'
Deze week werd de benodigde 300.000ste handtekening opgehaald voor een referendum over die wet. Wat daar in staat? En waar we dus over gaan stemmen? Het is hier te lezen in twaalf heldere vragen en antwoorden.