Rutte III beperkt toegang migranten tot uitkering: meer hulp bij integratie, minder verzorgingsstaat

Dat is de kern van het nieuwe integratiebeleid dat de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie volgende week presenteert in het regeerakkoord. Het nieuwe systeem is een politiek compromis. Aan de ene kant krijgen nieuwkomers met een verblijfsstatus voortaan veel meer hulp bij hun integratie, aan de andere kant krijgen ze niet meer zomaar toegang tot de verzorgingsstaat.

Het nieuwe beleid breekt met de gedachte van de eerste twee kabinetten-Rutte dat immigranten vooral zelf verantwoordelijk zijn voor hun inburgering. De gedachte van de formerende partijen is dat Nederland erkende vluchtelingen, de laatste jaren vooral mensen uit Syrië en Eritrea, te veel aan hun lot overlaat. Ze verdwalen vaak in de bureaucratie en moeten zelf met hulp van een lening van maximaal 10 duizend euro hun inburgeringscursus regelen bij commerciële bureaus. Volgens ingewijden is het de bedoeling dat de levensstandaard van de nieuwkomers gelijk blijft, alleen hebben ze minder keuzevrijheid. Voor hun woonruimte en zorgverzekering worden ze afhankelijk van de gemeente. Onder de streep houden ze zelf dan nog enkele honderden euro's aan leefgeld per maand over.

Commerciële bureaus

In het nieuwe systeem wordt na twee jaar getoetst of statushouders voldoen aan de integratiedoelstellingen. Pas daarna krijgen ze de vrijheid op eigen benen te staan en volledige toegang tot de verzorgingsstaat. Een uitzondering wordt gemaakt voor nieuwkomers die zichzelf op de arbeidsmarkt kunnen redden. Die mogen wel eerder uit het systeem en kunnen dus ook een eigen woning, inclusief huurtoeslag, zoeken.

Het systeem met commerciële inburgeringsbureaus blijft bestaan, maar het nieuwe kabinet gaat hogere eisen stellen aan de marktpartijen. Die leveren soms wanprestaties, zo is in diverse onderzoeken komen vast te staan. Gemeenten krijgen meer zeggenschap in de begeleiding. Die 'regierol' is besproken met de burgemeesters van de vier grote steden, die vorige maand aanschoven aan de formatietafel.

Noodkreten

Het huidige systeem van inburgering bestaat pas sinds 2013. Het kabinet-Rutte II (VVD en PvdA) wilde de nadruk leggen op eigen verantwoordelijkheid. Daar komt Rutte III nu van terug, onder druk van diverse noodkreten die na de vluchtelingenhausse van 2015 kwamen van maatschappelijke organisaties en adviesorganen.

De Algemene Rekenkamer publiceerde eerder dit jaar een kritisch rapport over de 'inburgerindustrie'. Slechts eenderde van de nieuwkomers zou binnen drie jaar slagen voor de inburgertoets. Dat leidt tot grote problemen. De lening die de statushouder is aangegaan voor de cursus wordt alleen kwijtgescholden als hij slaagt. De ultieme consequentie van een falende inburgering is dat een nieuwkomer zijn verblijfsvergunning verliest.