Gaan media soms inderdaad te ver?

Het is een verdienmodel geworden om als journalist ‘de media’ te bekritiseren. Maar generaliseren is misschien niet zo professioneel voor journalisten. Evengoed is het een feit dat politici zich geregeld plooien naar media, en dat is een dilemma: zorgen media ervoor dat politici veranderen, althans het beeld van politici?

Het vertrek van Jeanine Hennis als minister van Defensie, dinsdag, geeft te denken. Hennis aanvaardde verantwoordelijkheid voor het noodlottige ongeval met mortiergranaten in Mali, en prompt circuleerde in media dat haar kansen op een ministerschap in Rutte III vrijwel verkeken zijn.

Ik geef toe: media bedenken dit niet zelf – het sentiment leeft in enkele nieuwe coalitiepartijen. De CU zei het woensdag hardop bij de NOS. Maar curieus is het wel. Als het verschil tussen aanvaarden van verantwoordelijkheid en bekennen van schuld zozeer is vervaagd, weet ik niet of we kinderen het Wilhelmus moeten leren: dan is staatsrecht nuttiger.

Zo komen we met politieke verantwoordelijkheid in een vicieuze cirkel terecht: het is nooit goed. Minister weigert aftreden: plucheplakker! Minister treedt af: wachtgeld! Oud-minister keert terug: partijkartel! Het gevolg zal zijn dat bewindslieden steeds minder geneigd zijn hun verantwoordelijkheid te aanvaarden. Precies waaraan mensen (en veel media) zo’n hekel hebben.

Hennis’ val werd vergemakkelijkt omdat RTL4 langere fragmenten van een stroef vraaggesprek over het Mali-onderzoek vrijgaf: de minister, een flapuit van nature, wekte de indruk van een media getrainde robot. Sommigen vonden dit unfair van RTL. Ik begrijp dat RTL, dat veel scoops over Defensie bracht, zich unfair behandeld voelde door de minister. En je kunt denken: ministers moeten maar aanvaarden dat een zender laat zien wat ze hebben gezegd.

Ook dit heeft een keerzijde. Als bewindslieden weten dat de geringste verspreking automatisch rijp is voor uitzending, zullen zij nóg voorzichtiger worden: meer mediatraining, meer ingestudeerde antwoorden, meer ministers als robots. Precies waaraan mensen (en veel media) zo’n hekel hebben.

Dus ik vermoed inderdaad dat media het gedrag, en dus het beeld, van politici veranderen. Je kunt zelfs zeggen dat partijen allang, in reactie op assertieve media, zélf hun politici plooien – zie het babbelboekje vorige week van oud-VVD-Kamerlid Ybeltje Berckmoes.

Zo zorgen vrijgevochten media voor meer onvrijheid bij politici, en dus voor meer prefab-politici. En je kunt zeggen: media gaan te ver. Je kunt ook zeggen: verdiende loon voor politici. Mij lijkt: ze doen het elkaar aan, en ze zouden zich kunnen afvragen wie hier eigenlijk beter van wordt.