Trek nu aan de noodrem als u twijfels heeft over Sleepnetwet
Door de Sleepnetwet komt onze vrijheid onder druk te staan, zegt Edduard Nazarski, de directeur van Amnesty International. "Niet alleen het recht op privacy van alle Nederlanders komt in gevaar, ook andere mensenrechten zijn niet veilig."
Als het aan onze volksvertegenwoordiging ligt, krijgen de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten binnenkort via de Sleepnetwet ongekende mogelijkheden om ongericht gegevens te verzamelen, computers van niet-verdachte burgers te hacken en informatie over u en mij in bulk te delen met buitenlandse diensten. En dat alles zonder dat onafhankelijk toezicht gewaarborgd is.
Na elke aanslag verklaren politici dat terroristen onze vrije manier van leven niet mogen ondermijnen. Maar door de Sleepnetwet komt onze vrijheid ook onder druk te staan. Niet alleen het recht op privacy van alle Nederlanders komt in gevaar, maar ook andere mensenrechten, zoals de vrije meningsuiting en de vrijheid van vergadering, zijn niet veilig.
De diensten mogen voortaan ongericht grote hoeveelheden communicatie onderscheppen, monitoren, analyseren en opslaan. Ook kunnen ze hun databases direct koppelen aan de gegevensbestanden van verzekeraars, medische organisaties en banken, zodra die een verzoek daartoe inwilligen. Grote kans dat die big data ook uw vertrouwelijke e-mail bevat aan uw huisarts of psychiater.
Daarnaast mogen de diensten straks inbreken in ICT-systemen die met een doelwit in contact staan. Dat betekent dat zij niet alleen de computers of telefoons van verdachte personen kunnen binnendringen, maar ook via uw computer een verdachte persoon kunnen monitoren. Intussen kunnen ze bij uw foto's en agenda en heimelijk uw camera overnemen terwijl u aan het chatten bent. En dat alles zonder effectief en onafhankelijk toezicht op de handel en wandel van de diensten.
De minister hoeft niet eens langs de commissie voordat hij grote hoeveelheden gegevens ongefilterd deelt met buitenlandse diensten
Na veel kritiek van onder andere Amnesty International, het College voor de Rechten van de Mens en de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten (CTIVD) werd er aan de wet een toetsingscommissie toegevoegd. Maar in de praktijk hoeft deze commissie niet alle in te zetten bevoegdheden van de diensten vooraf te toetsen en dan nog alleen maar zeer marginaal en abstract. Zo hoeft de minister niet eens langs de commissie voordat hij grote hoeveelheden gegevens ongefilterd deelt met buitenlandse diensten of voordat hij rechtstreeks toegang krijgt tot de databases van bijvoorbeeld uw verzekeraar of de belastingdienst. Een gang naar de rechter zou betere waarborgen bieden. Maar ondanks alle adviezen bleek een meerderheid in de Eerste en Tweede Kamer, net als de regering, boven alles interesse te hebben in de verruiming van de bevoegdheden.
Van een overheid die in dienst van een vrije samenleving inbreuk maakt op de vrijheid mogen we verwachten dat zij er alles aan doet om aan te tonen dat die inbreuk onvermijdelijk is. Juist als volledige openbaarheid niet mogelijk is, mogen we als burgers effectief en onafhankelijk toezicht verwachten. Nu dat ontbreekt, moeten we als samenleving heroverwegen of we deze wet wel willen.
Raadgevend referendum
Sinds 2015 bestaat er een noodremprocedure: burgers kunnen een raadgevend referendum afdwingen om het parlement tot herbezinning te dwingen. Met 300.000 verzoeken bij de Kiesraad komt er zo'n referendum. Bij studenten die het initiatief voor een referendum zijn gestart staat de teller ondertussen op meer dan 75.000.
Misschien vertrouwt u de inlichtingendiensten op hun blauwe ogen, evenals de minister van binnenlandse zaken. En heeft u geen twijfels over de integriteit van buitenlandse diensten. Maar als u vindt dat er over deze Sleepnetwet eerst nog goed moet worden nagedacht voordat de overheid in uw bericht aan uw huisarts kan snuffelen, trek dan nu aan de noodrem.
Lees ook: De gevolgen van de sleepwet