'Mister Mali' Bert Koenders blijft buiten beeld
De PvdA stuurt aan op het aftreden van minister Hennis. Maar de partij speelde in de persoon van minister Koenders zelf ook een grote rol bij de missie in Mali.
Alle pijlen zijn momenteel gericht op Jeanine Hennis (VVD), maar ook minister van buitenlandse zaken Bert Koenders (PvdA) speelde een grote rol bij het verloop van de missie in Mali. Extra opmerkelijk is dan ook dat vicepremier en PvdA-voorman Lodewijk Asscher vrijdag na de ministerraad zijn handen van Hennis leek af te trekken. De conclusies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) waren volgens Asscher 'normaal gesproken zwaar genoeg om af te treden'.
De hoofdconclusie van de OVV valt inderdaad vrijwel alleen Defensie aan te rekenen: jarenlang is de krijgsmacht onzorgvuldig geweest met de aanschaf, keuring en opslag van een partij mortiergranaten. Daar komt nog bij dat het ministerie volgens de onderzoeksraad nauwelijks van gemaakte fouten wil leren.
Het is moeilijk voorstelbaar dat Koenders geen weet had van de veiligheidssituatie of van de gebrekkige professionaliteit in Afrikaanse militaire ziekenhuizen.
Maar een tweede conclusie is dat de medische zorg voor Nederlandse militairen bij een vooruitgeschoven post in Kidal ontoereikend was. Eind 2014 debatteerden Hennis en Koenders hier over met de Kamer. In Kidal stond een VN-hospitaal met militaire artsen uit Togo. Hennis verzekerde de Kamer dat de medische zorg in Kidal goed geregeld was. De OVV betwist niet alleen deze bewering, maar stelt ook dat Defensie de omgeving van de stad ten onrechte als 'relatief veilig' bestempelde.
Gezant
Koenders was als gezant voor de Verenigde Naties van mei 2013 tot en met oktober 2014 werkzaam in Mali. Daarna volgde hij de naar de Europese Commissie vertrokken Frans Timmermans op als minister van buitenlandse zaken. Het is moeilijk voorstelbaar dat Koenders, met zijn ervaring in Mali en eerdere VN-gezantschap in Ivoorkust, geen weet had van de veiligheidssituatie rond Kidal of van de soms gebrekkige professionaliteit in Afrikaanse militaire ziekenhuizen.
Koenders wil dat Westerse landen vaker bijdragen aan VN-missies. Veel militairen zijn weinig enthousiast: de VN werken minder professioneel dan de Navo. Dat bleek ook bij het VN-ziekenhuis. Een Togolese chirurg opereerde de buikwond bij de gewonde Nederlandse militair pas toen een net gearriveerde Nederlandse arts hem daartoe aanspoorde.
Als Buitenlandse Zaken ergens op missie wil maar de krijgsmacht dit niet aankan, is het de taak van de minister van defensie om nee te zeggen. Het lijkt erop dat Hennis hierin tekort is geschoten. Maar ook Koenders bevorderde niet dat militairen openlijk hun mening gaven over de gevolgen van de missie voor de krijgsmacht. In september 2016 zei kolonel Jelte Groen, commandant van het Korps Commandotroepen tijdens een gesprek met Kamerleden dat zijn militairen door de eenvoudige verkenningstaken in Mali hun gevechtscapaciteiten verliezen. Koenders reageerde fel. "Volgens mij gaan militairen daar niet over, maar de politiek." Later zei hij ook dat de taken voor de commando's in Mali heus wel uitdagend waren.
Niet willen leren van fouten
De OVV heeft gisteren opnieuw flinke kritiek geuit op het ministerie van defensie. In een gesprek met Kamerleden zei OVV-vicevoorzitter Erwin Muller dat de 'totale ambtelijke en politieke top' van Defensie duidelijk verantwoordelijkheid draagt voor het dodelijke mortierongeluk in Mali. Die uitspraak komt hard aan, omdat de OVV eigenlijk alleen de toedracht van rampen en ongelukken onderzoekt, en zich niet buigt over de schuldvraag. In een beschouwend hoofdstuk van het donderdag verschenen rapport trok de OVV al een verband tussen het mortierongeval en een eerder dodelijk schietincident bij een training van het Korps Commandotroepen. De defensieorganisatie zou niet willen leren van fouten.
Lees ook: Pijnlijke vragen voor wankelende Hennis
Lees ook het commentaar van Trouw: Waarom minister Hennis moet aftreden