Pillen nemen bij een kernramp: heeft dat zin?

Voor wie zijn die jodiumtabletten?

Iedereen jonger dan 18 jaar die binnen een afstand van 100 kilometer van een kerncentrale woont, krijgt deze of volgende week een pakketje jodiumtabletten in de brievenbus. Binnen een straal van 20 kilometer van de centrales worden verder tabletten geleverd aan Nederlanders tot 40 jaar oud. Zwangere vrouwen kunnen ze bij de apotheek kopen. Het gaat volgens het Ministerie van Volksgezondheid (VWS) in totaal om zo'n 3 miljoen burgers in grote delen van de regio's Oost-Nederland, Noord-Brabant, Zuid-Holland, Zeeland en Limburg.

Wanneer een nabijgelegen kerncentrale om welke reden dan ook radioactief materiaal in de lucht lekt, ontvangen de mensen die erdoor getroffen gaan worden een seintje om de jodiumtabletten te slikken.

De pillen beschermen tegen een vorm van schildklierkanker waarvoor met name jonge mensen tijdens een kernramp kwetsbaar zijn. Die kankersoort kan zich ontwikkelen wanneer de schildklier radioactief jodium opneemt en daar schade aanricht. Slikken deze mensen echter vooraf een jodiumtablet, dan zuigt de schildklier zich daarmee vol en blijft er geen ruimte over het radioactieve jodium. Dat wordt dan gewoon uitgeplast.

Die kerncentrales over de grens staan er langer. Waarom wordt de maatregel pas nu doorgevoerd?

Hoewel er internationale richtlijnen bestaan voor het uitdelen van jodiumtabletten rondom kerncentrales, mag elk land in de EU zelf bepalen hoe en óf ze het middel verspreiden. De Nederlandse overheid volgt met haar besluit vooral het nieuwe jodiumtablettenbeleid van buurlanden België en Duitsland. België rolde bijvoorbeeld een dergelijk plan uit nadat de burgers daar zich ongerust maakten over de veiligheid van kerncentrales in Doel en Tihange. In 2014 besloot het kabinet het beleid te 'harmoniseren', zodat Nederlanders dezelfde bescherming genieten als omwonenden van kerncentrales in België en Duitsland.

'Goed besluit, maar dit had eigenlijk al veel eerder moeten gebeuren', vindt Wim Turkenburg, atoomfysicus en emeritus energiehoogleraar van de Universiteit Utrecht. Al benadrukt hij dat kernrampen zeer zeldzaam zijn, zeker bij de reactoren waar het hier om gaat. 'De kerncentrales worden hier strenger gecontroleerd dan in Fukushima en Tsjernobyl gebeurde.'

Zijn alle omwonenden hiermee beschermd tegen een kernramp?

Nee. Bij een kernramp kunnen veel meer radioactieve stoffen vrijkomen, zoals cesium of zelfs plutonium. Daartegen helpt een jodiumtablet helemaal niet. Volgens Turkenburg kunnen mensen het beste binnenblijven en afwachten tot de radioactieve wolk weg is getrokken. 'Haal niet je kinderen van school, maar laat ze daar.' 

Overigens hoeft een radioactieve wolk niet meteen grote gezondheidsgevolgen te hebben. Het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) concludeerde bijvoorbeeld dat de radioactiviteit van de Fukushima-kernramp te klein was om daadwerkelijk meer kankergevallen in de bevolkingscijfers terug te zien. De evacuatie uit het getroffen gebied verliep echter zo rommelig, dat er minstens 1500 Japanners overleden omdat ze bijvoorbeeld hun gebruikelijke medicatie niet op tijd kregen. Een goede crisisreactie is dan ook minstens zo belangrijk, aldus het IAEA.

Drie miljoen Nederlanders krijgen komende weken jodiumpillen tegen straling

Aan drie miljoen Nederlanders worden de komende weken jodiumpillen uitgedeeld. Het gaat om 1,2 miljoen huishoudens die maximaal 100 kilometer van een kerncentrale wonen. Deze week krijgen deze huishoudens een aankondiging dat de pillen komen. Daarna worden in twee weken tijd de doosjes door PostNL bezorgd.