Stemlokalen in Catalonië gesloten, premier Rajoy noemt referendum illegaal

De Spaanse politie deed er vandaag alles aan het stemmen onmogelijk te maken. Daarbij werden ook knuppels en rubberen kogels gebruikt. Dat laatste gebeurde tijdens een poging door een barricade van demonstranten te breken. Op videobeelden is te zien hoe de oproerpolitie in Girona inslaat op voorstanders van het referendum.

De Spaanse premier Mariano Rajoy gaf vanavond de Catalaanse regering de schuld van het geweld. "Het was geen referendum maar een enscenering. De verantwoordelijken zijn degenen die de wet hebben overtreden", zei Rajoy in een toespraak op de Spaanse televisie. 

Aanval op de rechtsstaat

Hij noemde het referendum een "aanval op de Spaanse rechtsstaat, waartegen de staat streng heeft opgetreden". "Wij zijn onze verplichtingen nagekomen en hebben gehandeld volgens de wet.", aldus de premier."

Hij zei ook dat er geen referendum heeft plaatsgevonden. "Vandaag heeft geen officieel referendum over zelfbeschikking plaatsgevonden in Catalonië. Onze wetten gelden nog steeds", zei hij in een toespraak op de Spaanse televisie. Rajoy zei dat de Catalanen met het referendum een pad op zijn gestuurd "dat nergens naartoe leidt''.

De meeste stembureau's zijn vanavond rond acht uur 's avonds gesloten. Enkele bureaus waar nog mensen aan het stemmen waren bleven iets langer open. Verschillende stemlokalen hebben de stemformulieren overgedragen aan de Catalaanse politie.

Gerechtvaardigd

De Spaanse minister van buitenlandse zaken, Alfonso Dastis, zei vanavond het geweld dat door de Spaanse politie is gebruikt te betreuren, maar noemde het ook gerechtvaardigd. "Als mensen de wet blijven negeren en iets doen dat herhaaldelijk verboden is, moet de politie de wet blijven handhaven", zei hij tegen persbureau AP.

De Catalaanse burgemeester, Ada Coldau, eiste vanmiddag een 'onmiddellijk einde aan de politiecharges tegen de weerloze bevolking'.

De hele zaak veranderde in de loop van de middag in rap tempo in een PR-nachtmerrie voor de Spaanse regering. Foto's van bebloede bejaarden deden de hele dag de ronde op Twitter.

Agenten waren onder andere de gymzaal in Girona waar de Catalaanse premier Carles Puigdemont zou gaan stemmen, binnengevallen. Hij heeft uiteindelijk in een andere gemeente gestemd. Ook heeft de politie op verschillende plekken stembussen en stembiljetten in beslag genomen. De Catalaanse regionale politie, Mossos d'Esquadra, stelt zich daarentegen terughoudend op.

(Verhaal gaat verder onder de video)

Toch lukte het separatisten om kiezers naar de stembussen te krijgen. Voorstanders van het referendum blokkeerden de ingangen van stembureaus, zodat de nationale politie niet naar binnen kan. Ondanks het ingrijpen van de Guardia Civil was 73 procent van de 6000 stemlokalen in Catalonië vandaag gewoon open, aldus een woordvoerder van de regionale regering tegen persbureau AP.

Correspondent Alex Tieleman was vandaag bij een school in Barcelona waar gestemd kan worden. 'Maar de oproerpolitie kan hier elk moment binnenstormen.'

'Niet te rechtvaardigen geweld'

Volgens de Catalaanse premier Puigdemont moet Spanje zich schamen voor het optreden van de politie in Catalonië. Agenten hebben "met wapenstok en met rubberkogels niet te rechtvaardigen geweld gebruikt", zei hij nadat hij zijn stem had uitgebracht.

De Spaanse vicepremier Soraya Saenz de Santamaria looft het optreden van de Spaanse politie. Ze stelt dat de politie professioneel en proportioneel handelt en niet achter stemmers aanzit, maar alleen het refererendummateriaal in beslag neemt.

Peilingen

De Catalaanse regering onder leiding van premier Puigdemont is een samenwerking van twee separatistische partijen die in de regionale verkiezingen in 2015 bijna 48 procent van de stemmen kregen. Maar ze behaalden daarmee in het regioparlement een meerderheid van 72 van de 135 zetels.

Puigdemont wil met de uitslag van het referendum eenzijdig de onafhankelijkheid gaan uitroepen. Volgens peilingen afgelopen zomer is ruim 40 procent van de Catalanen voor een eigen staat, als die wettig tot stand komt. Eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen is niet mogelijk volgens de Spaanse wet en in strijd met de Europese verdragen.

De regioregering van Catalonië had voor de volksraadpleging van zondag ruim 2300 stemlokalen willen openen. Daarvan heeft de politie er vele honderden verzegeld op last van de Spaanse regering. De Spaanse rechter heeft bepaald dat publieke gebouwen niet mogen worden gebruikt voor het referendum. 

De separatistische Catalaanse regering wilde vandaag een stembusgang houden ondanks een verbod van de rechter. De grondwet staat, net als in de meeste Europese landen, geen lokaal referendum over afscheiding toe.

In Madrid, Barcelona, Valencia, Sevilla en enkele anderen steden gingen zaterdag tienduizenden mensen de straat op vóór de Spaanse eenheid. Zij zwaaiden met de Spaanse vlag en riepen leuzen. Dat gebeurde zonder veel geweld. In totaal mochten vandaag 5,3 miljoen Catalanen naar de stembus. Onafhankelijkheidsbeweging ANC hoopt dat ongeveer een miljoen mensen gaan stemmen.

Lees hier meer over het referendum in Catalonië.