Catalanen verzinnen listen om stemlokalen open te houden: '163 gebouwen zijn bezet'

Op verreweg de meeste plaatsen was geen sprake van geweld. In het stadje Manlleu raakten vier actievoerders gewond nadat er met hagel op hen was geschoten. Duizenden mensen gingen in Madrid en Barcelona de straat op vóór de Spaanse eenheid, een enkeling getooid met de Spaanse franquistische vlag.

Vrijdag 17:45, Diputació-school

Twee agenten van de Mossos d'Esquadra - de Catalaanse politie - komen de school binnen. Een groepje ouders zit gespannen in een kring. Aan de muur hangen hartjes die hun kinderen geknutseld hebben. De agenten noteren dat dit weekend een herfstfeest plaatsvindt in deze school. Dan vertrekken ze weer.

Even later spreekt Guillem Puig (43) de verzamelde ouders en buren toe op het schoolplein. 'Dit feest gaat door tot zondagavond', zegt hij. 'Onafgebroken. Er is sport en spel, schilderen en knutselen, en 's nachts doen we aan sterren kijken. Het is een toevalligheid zoals die er zijn in het leven dat dit feest nét in het weekend van het referendum plaatsvindt. En nét in een openbare ruimte dat is aangewezen als stemlokaal.'

Puig heeft zijn rol goed ingestudeerd. Hij houdt stug vol dat het feest niets met het referendum te maken heeft. Pas na lang aandringen zegt hij: 'We doen dit omdat we trots zijn op onze politici. Nu moeten wij in actie komen.'

Overal in Catalonië hebben ouders, buren en activisten stemlokalen bezet. Het idee is dat de Mossos die gebouwen dan niet zomaar kunnen afsluiten. De hoop is dat het referendum zondag dan kan doorgaan. Ontruimen de Mossos de boel toch, dan zullen ze dwang of machtsvertoon moeten gebruiken. Dan zal de wereld zien dat de democratie met geweld wordt onderdrukt, is de gedachte van deze Catalanen.

In de Diputació-school, midden in de Barcelonese wijk Eixample, zijn alle symbolen die verwijzen naar het referendum verboden. Hier geen Catalaanse vlaggen en actieshirts met 'Sí!' erop. 'Omdat we willen dat iederéén komt stemmen', zegt een moeder. Maar uit de korte toespraak van Puig wordt duidelijk dat ook de angst om iets strafbaars te doen meespeelt. De rechter heeft uitgesproken dat alle oneigenlijke activiteiten in de school verboden zijn.

Het is raden wie het brein achter het schoolfeest is. Er is deze week inderhaast een club opgericht, 'Open Scholen', die het idee voor de slaapfeesten razendsnel verspreidde. Ze maakten hun plan wereldkundig vanuit het gebouw van Omniùm, een Catalaanse vereniging voor de onafhankelijkheid. Zeker is dat het deelstaatbestuur altijd kan rekenen op een leger vrijwilligers als het om de onafhankelijkheid gaat.

Op vrijdagavond blijken de sociale media cruciaal. Overal in Barcelona worden WhatsApp-groepen opgericht van mensen die naar de stemlokalen komen om ze te bezetten. Zo ontstaat bij elk stemlokaal een peloton dat zich afzet tegen de Spaanse staat.

Vrijdag 20:00, dagbestedingscentrum Sant Antoni

'Ik heb de laatste jaren in Europa nog nooit iets meegemaakt dat zo erg lijkt op een revolutie', zegt Ángel (25; geen achternaam, het leven in de anonimiteit bevalt hem goed). Hij is een activist pur sang, en glundert als hij het zegt.

Met een paar gelijkgestemden schuimt Ángel door de buurt El Raval, op zoek naar stemlokalen waar versterking nodig is. Bij het dagbestedingscentrum Sant Antoni houden ze halt. Zo'n vijftig mensen hebben een kring gevormd op straat. Een jongen draagt een T-shirt met de tekst 'I speak Catalan, what is your superpower?' Anderen hebben een oud actieshirt uit de kast getrokken.

De deur van het dagbestedingscentrum zit op slot, maar dat houdt deze groep niet tegen. Ze willen het gebouw barricaderen met hun eigen lichamen, zodat de politie het niet kan afzetten met linten. Ze vertrouwen erop dat iemand op zondagochtend vroeg met de sleutel komt om het stemlokaal open te gooien.

'Het consigne is: vreedzame weerstand', zegt Carlos Garriga (62). Hij komt ook in actie tegen huisuitzettingen en speculatie op de huizenmarkt. 'Als ze ons een klap geven, incasseren we die. Misschien nemen ze ons mee en zitten we 48 uur in een politiecel. Ze vinden altijd wel een wet waarmee ze ons kunnen pakken. De wetten zijn immers gemaakt om de fascisten te beschermen. Waarom ging er anders niet één naar de gevangenis? Ze kunnen doen waar ze zin in hebben. Maar niet tegen duizenden mensen tegelijk.'

Zaterdag 12:30, Diputació-school

Ze heeft weinig geslapen, zegt Laia (41), een van de twee leiders tijdens het herfstfeest. In haar mondhoek heeft ze een spoor van tandpasta.

De nacht verliep rustig. De Mossos kwamen nog een paar keer langs, noteerden dat het feest nog bezig was, en gingen weer. Ze hebben gezegd dat de school op zondagochtend om zes uur wordt ontruimd, als er activiteiten plaatsvinden die niet horen op een school.

'Ik denk dat ze ons hier laten zitten als ze zien dat wij nog steeds met spellen bezig zijn', zegt Laia. 'Als we hier met heel veel mensen zijn, kunnen ze ons er niet uit gooien.'

De Mossos doen zelf ook aan vreedzame resistentie: ze negeren de bevelen van de rechters niet openlijk, maar commandant Josep Lluís Trapero heeft opdracht gegeven geen geweld te gebruiken.

Zaterdag 14:00 uur, dagbestedingscentrum Sant Antoni

'De stoerste, sterkste mensen voorop!' Mannen en vrouwen gaan op de grond zitten bij het dagbestedingscentrum. Ze haken de armen in elkaar. Voorop zitten een paar oude mannen - jongeren zijn nog weinig voorhanden. Daar komt de politie. Ze sjorren aan de actievoerders. De mensen op de grond beginnen te scanderen. 'Wij vallen niemand lastig.' De agenten krijgen hen niet van hun plek. Oefening geslaagd.

Bij een bar een eindje verderop in de straat slaan drie mensen het tafereel gade. 'Dit hele referendum is absurd, het is niet geldig, het is dwaasheid', zegt Ricardo Burillo (52). 'Ik ga niet stemmen. Dat doe ik alleen als er een geldig referendum wordt gehouden. Wat zij willen is de foto van de bezetting.'

Zijn zwager, Jacinto Gómez (58), gaat wél stemmen. 'Als ze me laten stemmen, tenminste. Ik zal dan nee stemmen.' Hij loopt niet met vlaggen te zwaaien, maar hij laat zien dat hij in zijn portemonnee een klein embleem van de Spaanse vlag heeft. 'Ik voel me Spaans. Maar ik wil het recht op vrije meningsuiting verdedigen. Het referendum is misschien illegaal, maar het is net zo goed illegaal als mensen hun mening niet mogen uiten.'

Bij Albert Ferris Pellicer (70), twintig jaar gastarbeider in Nederland geweest, komen herinneringen uit de dictatuur van Franco naar boven. Ook hij is gekomen om de politie tegen te houden. 'We leven onder een dictatuur. We wisten het niet, maar nu zijn we erachter gekomen', zegt hij. 'Ze sturen de gewapende macht op ons af. Maar wij zijn toch geen jihadisten? Het is een dictatuur, alleen wat zachter. We zijn pseudo-vrij, dat weten we nu.'

Ondertussen wordt bekend dat de Guardia Civil, de Spaanse politie, zijn pijlen niet op de stemlokalen, maar op het technologisch centrum van Catalonië richt. Bij een inval worden websites stilgelegd die met het referendum te maken hebben. Hier, is het vermoeden, zouden de stemmen zondag bij elkaar moeten worden opgeteld.

Door de politieactie is het referendum 'geannuleerd', liet de Spaanse regering weten. Het Catalaanse deelstaatbestuur kwam met een tegengestelde boodschap: 'Iedereen moet kalm blijven, we zullen morgen stemmen, we zullen ook tellen - twee keer als het nodig is.'

_{Hoezo verlangen de Catalanen onafhankelijkheid? We leggen het uit in 11 korte vragen en antwoorden.}