Met het huidige beleid van de overheid ziet het er niet naar uit dat Nederland die normen in de nabije toekomst gaat halen. Dus ziet Milieudefensie reden om de Staat voor de rechter te slepen, en zo schonere lucht af te dwingen. Wat kan de overheid doen en hoe erg is het met de lucht gesteld?
De resultaten van vele onderzoeken scheppen een beangstigend beeld: Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) stelt bijvoorbeeld dat jaarlijks duizenden mensen in Nederland vroegtijdig sterven als gevolg van de vuile lucht. Uit recent onderzoek zou bovendien blijken dat vieze lucht de nieren kan aantasten.
"Deze rechtszaak is voor iedereen belangrijk, iedereen ademt elke dag lucht in. Het is noodzakelijk om te blijven leven", zegt Bram van Liere medewerker van Milieudefensie.
De Europese Unie heeft jaren geleden normen vastgesteld voor de uitstoot van fijnstof en stikstofdioxide. Vooral in drukke steden en rondom intensieve veehouderijen werden die normen ruim overschreden. Nederland kreeg uitstel om aan die normen te voldoen, maar ook na uitstel is nu de norm bij lange na niet gehaald.
Het beste nu zou zijn om aan de Europese regels te voldoen
"De overheid heeft veel te lang gewacht met echte maatregelen, die het zelfs niet bij de slappe normen van de EU halen. We zien nu nog steeds onvoldoende intenties dus we voelen ons gedwongen deze rechtszaak te starten", aldus Van Liere.
Goede stap
"De normen van de EU waren een goede stap in de richting van schonere lucht”, zegt Wybe Douma, senior onderzoeker gespecialiseerd in EU milieurecht. Die normen zijn nog steeds veel lager dan wat de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert. "Maar het beste nu zou zijn om aan de Europese regels te voldoen, dat zou flink wat mensenlevens schelen", aldus Douma.
De rechter gaf Milieudefensie in een kort geding gelijk en oordeelde dat het door de Staat opgestelde plan met maatregelen niet voldeed aan de door Europese regelgeving gestelde eisen. Maar volgens staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur en Milieu) is de uitspraak voor meerdere uitleggen vatbaar, en ze zag zich gedwongen om in hoger beroep te gaan.
De knelpunten in de steden, waar te veel stikstofdioxide in de lucht is, zijn inderdaad verminderd. En de knelpunten van te veel fijnstof in veehouderijgebieden zijn ook gedaald. Maar de weg om Europese normen te halen is nog lang. "Zoals het er nu bijstaat, geeft de Staat toe dat er zelfs in 2020 nog steeds plaatselijk normoverschrijdingen voor zullen komen", zegt Douma.
Van Liere: "Als de overheid ons echt serieus had genomen, dan zouden de we rechtszaak kunnen stoppen".
Beter plan
Het is nu de taak aan de overheid om met een beter plan te komen. Wat zouden ze kunnen doen? Maarten Krol, hoogleraar luchtkwaliteit van de Wageningen Universiteit, zegt dat het grote probleem van Nederland de bevolkingsdichtheid is. "De meeste knelpunten zitten in de steden. Je moet naar het vervoer kijken, dus van fossiel naar elektrisch gaan. Vrachtwagens uit de stad weren, elektrische vervoersysteem invoeren en überhaupt vervuilende auto’s weren", aldus Krol.
Vervuilende auto’s uit steden weren is makkelijker gezegd dan gedaan. Onlangs ving een voorstel van de gemeente Rotterdam om oude vervuilende auto’s uit de binnenstad te weren bot bij de rechter. Een belangenvereniging van oude auto’s heeft er voor gezorgd dat het besluit niet werd ingevoerd.
"Belangenvertegenwoordigers zullen altijd klaarstaan om dat onderuit te halen. Maar je moet als overheid erin slagen om dit tegen te gaan", zegt Douma.
Maximumsnelheid
Snelheid op snelwegen verlagen is een andere optie op de vervuiling tegen te gaan. Maar in 2012 is de maximumsnelheid juist omhoog gegaan: van 120 kilometer per uur naar 130. "Een belachelijke maatregel maar het ligt goed bij de kiezer", aldus Krol. "Dijksma heeft onderzoek laten doen langs de snelwegen, en kondigt groots aan dat de luchtkwaliteit bij de wegen is verbeterd. Maar dat heeft te maken met het schoner worden van auto’s. Snelheid verhogen bij snelwegen doet de luchtkwaliteit in geen van de gevallen goed", aldus de hoogleraar.
We waren vroeger koploper op het gebied van milieu
Ondertussen gaan door de dalende werkloosheid steeds meer mensen de weg op. Goed nieuws voor de economie, maar het komt de luchtkwaliteit niet ten goede. Zowel de Verkeersinformatiedienst als de NS zien steeds meer mensen onderweg. "Dat zorgt absoluut voor meer problemen", voorspelt Krol. "Met name in de steden. Vanuit de luchtkwaliteit moet je zorgen dat er beter openbaar vervoer komt. Ook zou je kunnen stimuleren tot thuiswerken of dichterbij je werk wonen."
Douma denkt dat Milieudefensie zeker een goede kans maakt om te winnen. "Er zijn vergelijkbare uitspraken door het Europese Hof gedaan rond luchtmilieuvervuiling waarin de klager gelijk heeft gekregen. Deze rechtszaak ligt in het verlengde daarvan".
Krol: "Nederland moet echt meer doen om aan het dossier luchtkwaliteit te werken. We waren vroeger koploper op het gebied van milieu, maar die positie zijn we wel een beetje verloren."