'AfD-stemmers hebben het gevoel dat niets van hen is'
In het oosten van Duitsland trok AfD vooral stemmen weg bij volkspartij Die Linke.
Guido Jannaschk (46) heeft voor het eerst Alternative für Deutschland (AfD) gestemd. De koerier - korte broek, zwarte fleecetrui - staat bij een winkelcentrum in de wijk Südring, op driehonderd meter van waar hij is geboren. Het Brandenburger stadje Frankfurt an der Oder aan de Poolse grens is de thuisbasis van AfD-lijsttrekker Alexander Gauland. Bij die naam heeft Jannaschk, die vroeger altijd Die Linke stemde, zondag zijn kruisje gezet.
Met hem nog vele anderen: in Frankfurt (Oder), met 58 duizend inwoners, haalde de AfD 22 procent van de stemmen. De partij werd er tweede, net onder de CDU, die met 9 procent kelderde. Het stadje met zijn brede straten en modelflats uit DDR-tijd kan symbool staan voor heel het voormalige Oosten: gemiddeld haalde de AfD daar 22,5 procent. In het Westen kreeg de partij veel minder stemmen. Hoe dat komt? Jannaschk snapt dat wel: “Vanwege de ontevredenheid van de mensen. De politiek doet alsof Duitsland verenigd is, maar dat is niet zo. We zijn niet een. In het Oosten zijn de lonen en pensioenen lager dan in het Westen. Wij zijn tweederangsburgers.”
'AfD-stemmers voelen zich bedreigd'
Protest
De meeste stemmen haalde de AfD weg bij ontevreden kiezers van de volkspartijen en - in de oostelijke deelstaten - bij Die Linke. En bij de niet-stemmers: de opkomst in Brandenburg was met 71,9 procent 4 procent hoger dan de vorige keer. “Dat zijn honderdduizend mensen”, weet Wilko Möller, voorzitter van de lokale AfD. Zijn kantoortje ligt aan de uiterste stadsrand: een woonhuis met blauwe AfD-verkiezingsborden erop. Op het tuinhekje staat ‘De islam hoort niet bij Duitsland’.
Tekst loopt door onder de kaart.
Möller weet het zo precies omdat zijn campagne grotendeels op het mobiliseren van die groep was gericht. AfD-leden trokken in Brandenburg het afgelopen jaar van dorp naar dorp, hielden maandelijkse ‘stamkroeg’-gesprekken en wekelijkse ‘Merkel moet weg’-evenementen op marktpleinen.
Jannaschk stemde AfD ‘uit protest’ tegen Merkels ‘buitenlanderpolitiek’. Hij praat over ‘ongecontroleerde migratie’, over ‘geld dat er niet is voor onze scholen’. Over dat je de Berlijnse metro niet meer in kunt zonder dat migranten je lastigvallen - niet dat hij die metro ooit neemt. Over misdaden van migranten die ‘verzwegen’ worden. “600.000 misdaden, las ik laatst! Dat kan niet zo zijn.” Waar hij dat las? Dat weet hij niet meer. Niet in de ‘Lügenpresse’ vermoedelijk, want “die krijgen gedicteerd wat ze moeten schrijven”, zegt hij beslist.
'Ze hebben sinds de Wende zo veel veranderingen doorgemaakt'
Bedreigd
Op de straten van Frankfurt (Oder) willen andere AfD-stemmers hun naam niet geven. “Hopelijk zijn ze nu een keer wakker geschud”, klinkt het uit een groepje onder de Odertoren in het centrum. Mensen die niet op AfD hebben gestemd en hun naam wel willen geven zeggen ‘treurig’ te zijn over de winst van de AfD. Verbaasd is niemand.
Boekhandelaar Britta Wendland (48) heeft veel kennissen die AfD stemden: “Ze voelen zich bedreigd. De Wende was al een bedreiging, en sindsdien is er al frustratie hier. Ze moesten een nieuw systeem in, toegeven dat ze een verkeerd leven hadden daarvoor. En de jaren negentig waren met alle werkloosheid niet leuk hier, dat moet gezegd.’” Sinds de Wende kromp de stad met 30.000 inwoners door werkloosheid en vergrijzing, een verhaal dat voor veel dorpen en steden in het oosten opgaat.
Heinz Kannenberg (61), journalist bij de regionale krant Märkische Oder en opgegroeid in de stad, loopt op de Karl-Marx-Strasse en wijst met een glimlach op de Turkse avondwinkel en het dönerzaakje op de hoek, “hier ook wel klein Kreuzberg genoemd.” Kannenberg spreekt veel met AfD’ers in de stad. “Het gaat om een gevoel. Dat niets van hen is. Ze hebben sinds de Wende zo veel veranderingen doorgemaakt. Altijd weer veranderingen, zonder dat zij er invloed op hebben.”
Lees ook: De AfD stormt de Bondsdag binnen