De alternatieve geneeswijze hoort thuis bij de religies
Geneeskunde is tot op zekere hoogte geneeskunst. Als de mens een machine was, dan hadden we genoeg aan een goede onderhoudsmonteur, die tijdig versleten onderdelen vervangt en de boel een beetje smeert. Sommige mensen hebben genoeg aan een onderhoudsmonteur.
Die zijn zelden of nooit ziek en leggen gewoon op negentigjarige leeftijd het moede hoofd voorgoed neer. Maar de meesten lopen van alles op. Infecties, botbreuken, brandwonden, snijwonden. Allemaal in de loop van de eeuwen steeds beter te behandelen. Duidelijke diagnose. Duidelijke remedie.
Ik ken een huisarts, die zegt: "De meeste ziekten gaan vanzelf over, aan de rest ga je dood." Het is een wat pregnante manier om te zeggen dat de arts werkt in het gebied tussen 'vanzelf over' en 'dood'. Hij probeert de dood op afstand te houden door nuttige behandelingen. Longontsteking was ooit een ziekte die vanzelf overging of waaraan je overleed. Tot de antibiotica de dood terugdreven. Ben je nu heel oud, dan wordt longontsteking weer gezien als de brenger van verlossing uit het leven en is behandeling vooral verzachtend.
Er zijn ziekten die ingewikkeld zijn. Die het immuunsysteem aanvallen, kwaadaardige tumoren, erfelijke weeffouten. Diagnose is duidelijk, maar remedie nog niet of slechts ten dele. Ziekte wordt chronisch of is oorzaak van een vroege dood. We proberen dit of dat, op hoop van zegen. Daar wordt geneeskunde geneeskunst. Kennis van de kwaal, van de patiënt, van de omstandigheden, van de mogelijkheden. Hoe meer elementen moeten worden gecombineerd, hoe kunstiger het wordt. De arts in de frontlinie wordt ondersteund door een leger onderzoekers en farmaceuten, die allemaal hun weg zoeken uit het labyrint van een complex probleem. Soms met succes, soms niet.
Iemand die wel gelooft in homeopathie heeft er ook geen baat bij, omdat het middel nu eenmaal niet werkt
Dan zijn er klachten die moeilijker te omschrijven zijn en waarvan de oorzaak niet achterhaald kan worden, of klachten die ondanks diagnose en behandeling aanwezig blijven. Ook daar is geneeskunde geneeskunst.
De mens is geen machine
En in dat gebied floreren de alternatieve behandelingen. De mens is gevoelig voor suggestie. De reguliere geneeskunde kent de werkzaamheid van een placebo en past die kennis soms toe. Als een placebo werkt, is het eigenlijk een geval van een klacht die vanzelf overgaat. Er is geen werkzame stof geweest die een aanwezige indringer heeft verdreven, want er was geen indringer, er was alleen de gedachte dat er een indringer was. Mooie materie: het placebo-effect en de imaginaire kwaal. Het probleem van de wisselwerking tussen lichaam en geest is al eeuwen een punt van filosofische en psychologische aandacht. De mens is geen machine, tenzij een heel ingewikkelde, die we nog steeds niet helemaal snappen.
De alternatieve geneeswijzen geven zekerheid: als de gewone geneeskunde niet werkt, dan werken wij wel. Een gevaarlijke claim, want waarom zou je dan nog naar de gewone dokter gaan? Kruidendokters, handopleggers, healers en homeopaten staan klaar om de vertwijfelde patiënt troost, hulp en genezing te bieden. Op zichzelf een barmhartig vangnet. Voorwaarde is wel: geloof. Iemand die niet gelooft in homeopathie zal er ook geen baat bij hebben. Iemand die wel gelooft in homeopathie heeft er ook geen baat bij, omdat het middel nu eenmaal niet werkt bij welke echte of vermeende kwaal dan ook. Maar zijn geloof in de werking ervan is zijn heil. Het is niets anders dan geloven in het wonder. Het is Lourdeswater. Als iemand daar gelukkig van wordt: heel fijn. Zijn geloof heeft hem gered van zijn eigen waan. Pluspunt voor het geloof. Daar hoort de alternatieve geneeswijze ook thuis, bij de religies.
Voor de homeopathie is om onduidelijke redenen een status aparte geregeld. Niets wijst erop dat homeopathische middelen anders werken dan als placebo. Toch verkopen apotheken ze als werkzame geneesmiddelen. En je kunt bij verzekeraars tegen een hogere premie de kosten van die hocus pocus in rekening brengen. Gelukkig is er nu een Europees advies om homeopathie de vage gedoogstatus te ontnemen.
Geneeskunde en geloof moeten we scheiden. Geneeskunde en hoop niet. Geneeskunde en liefde evenmin.