Had Nederland diamant van sultan mogen meenemen? Rijksmuseum onderzoekt koloniale collectie

Het museum wil zich hiermee op eventuele claims voorbereiden of kan voorwerpen alvast pro-actief gaan teruggeven als blijkt dat ze onrechtmatig zijn verkregen.

Een van de objecten die onderzocht worden is De diamant van Banjarmasin, ooit van sultan Panembahan Adam van Banjarmasin (Zuid-Borneo). Nadat het sultanaat in 1859 door Nederland met geweld was ingelijfd, werd de diamant tot Nederlands staatsbezit verklaard.

'Wij tonen hier de pronkstukken van de elite in Nederland,' zegt Gosselink in het interview. 'Dat is geweldig, daar trekken we miljoenen bezoekers mee. Maar geschiedenis is ook rauw en vies, ze stinkt. Ik wil niet alleen de geschiedenis van de overwinnaars schrijven.'

Met het onderzoek zet het Rijksmuseum een volgende stap op de weg die directeur Taco Dibbits bij zijn aantreden insloeg. In 2015 werd besloten woorden als neger, spleetoog, kaffer en Hottentot uit tekstborden te verwijderen.

Zo organiseerde het museum dit jaar de tentoonstelling 'Goede Hoop', over de relatie tussen Nederland en Zuid-Afrika. Met witgekalkte letters werden de bezoekers daar bewust gemaakt van de keerzijde van de VOC-mentaliteit. Of haar museum het activisme had ontdekt, werd Gosselink bij die gelegenheid gevraagd. Dat beaamde Gosselink in een interview in de Volkskrant: 'Niet eerder was het Rijksmuseum zo expliciet.'

Overigens komt er een vervolg op 'Goede Hoop'. Voor 2020 staat een tentoonstelling over slavernij gepland, en in 2021 een over de dekolonisatie van Indonesië. Gosselink in NRC Handelsblad: 'We zitten in een emancipatieproces. Men roept op tot het veranderen van namen en het omdopen of weghalen van standbeelden. Er is een herschikking van de geschiedenis aan de gang. Dat is moeilijk en pijnlijk. De stem die nooit gehoord is, eist nu ruimte op en die ruimte komt er.'