“Ik probeer me zo veel mogelijk afzijdig te houden van de politiek,” zei presidentsdochter Ivanka Trump afgelopen zomer in een interview met het Fox-programma Fox and Friends. Deze uitspraak lijkt enigszins in strijd met haar functie als adviseur van haar vader. En voor politieke vragen zou ze ook haar echtgenoot Jared Kushner kunnen vragen, eveneens adviseur van Trump. Dan is er ook nog Lara Trump, senior consultant van de verkiezingscampagne en echtgenote van Trumps tweede zoon Eric.

Wellicht is Trump de eerste die op deze wijze zijn familieleden een eigen kantoortje aanbiedt in het Witte Huis, maar nieuw zijn invloedrijke Amerikaanse families niet. Denk hierbij aan de familie Bush, Roosevelt en de beruchte Kennedy-clan. Volgens Hanneke Hoekstra, universitair docent moderne (Amerikaanse) geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, was het vroeger allerminst gebruikelijk dat presidenten een dergelijke macht hadden.

Republiek

Van oorsprong was de macht van de president niet heel groot. “Belangrijk om te weten is, dat Amerika een republiek is,” onderstreept Hoekstra. Ze trekt een vergelijking met Frankrijk. “De republiek in Frankrijk is ontstaan uit verzet tegen het oude regime, waarbij de koninklijke familie en de aristocratie het voor het zeggen hadden. Dit was een systeem op basis van erfrecht en tevens zo corrupt als de hel.”

Het idee achter de republiek was volgens Hoekstra om te voorkomen dat het staatshoofd werd aangewezen op basis van erfrecht. Dit idee is eveneens het uitgangspunt van de Amerikaanse grondwet.

Roosevelt

Oorspronkelijk had de wetgevende macht — het Congres bestaande uit het Huis van Afgevaardigden en de Senaat — meer te vertellen dan de uitvoerende macht — de president — die de regering samenstelt. De machtsverhoudingen zijn door de eeuwen heen verschoven ten gunste van de president. Volgens Hoekstra heeft de media daar een grote rol in gespeeld. Deze invloed werd zichtbaar onder president Roosevelt.

“Roosevelt veranderde het Witte Huis in een nieuwscentrum door veel interviews en fotomomenten. Hij kreeg zo de Amerikaanse bevolking mee toen hij de rechten om het Panamakanaal te graven van de Fransen overnam,” aldus Hoekstra. Zijn bezoek aan het Panamakanaal in 1906 (het eerste staatsbezoek van een Amerikaanse president ooit) werd breed uitgemeten op foto’s en in het bioscoopjournaal. Gezeten op een grote shovel in een wit pak, leek het alsof hij persoonlijk meegroef. Voor het tijdperk Roosevelt waren presidenten meer onzichtbare bestuurders.

President Roosevelt bezoekt het Panamakanaal. De tekst gaat hieronder verder. 

Vriendjespolitiek

De republiek moest in beginsel vriendjespolitiek en politieke dynastieën tegengaan, maar dat lijkt enigszins mislukt. “Wat Trump op dit moment doet lijkt sterk op de periode van voor de Franse Revolutie, waarin een vorst zich omringde met leden van de aristocratie,” zegt Hoekstra. “Trump is in die zin een vorst in het nauw, want hij krijgt weinig steun van zijn partij en omringt zich daarom met familieleden als adviseurs.” De vraag is hoe nieuw deze ontwikkeling in de Amerikaanse politiek is.

Het verschaffen van baantjes aan familieleden is niet gebruikelijk, maar komt wel degelijk voor in de Amerikaanse geschiedenis. Met name de functie ‘Secretary to the President’ ging in sommige gevallen naar familieleden van de president. Zonen van de presidenten Roosevelt, Hoover en Grant vielen de eer te beurt om op deze wijze te dienen in het Witte Huis. Slechts zoon James Roosevelt zou politiek actief blijven als lid van het Huis van Afgevaardigden.

‘Pilgrim Fathers’

Een kleine groep invloedrijke politieke dynastieën stamt af van de zogenaamde ‘Pilgrim Fathers’, de pelgrims die aan het begin van de zeventiende eeuw vanuit Engeland naar Amerika kwamen. Zes presidenten, waaronder Zachary Taylor en de beide presidenten Bush stammen af van deze zogenaamde ‘Pilgrim Fathers’.

Is een presidentiële voorvader een garantie voor een (politiek) succesvol bestaan? In 2012 portretteerde het Amerikaanse tijdschrift Glamour zes vrouwelijke afstammelingen van de presidenten Hoover, Monroe, Hayes, Nixon, Eisenhower, Jefferson en Jackson. De een is journaliste, een ander werd actrice en weer een ander is hoofd personeelszaken van een bedrijf in New York. Geen van hen is actief in de politiek.

De presidentiële kleindochters hebben gemengde gevoelens over hun afkomst. “Het is best cool om familie te zijn van de man op het dollarbiljet van twintig,” aldus Rachel Jackson (25), afstammeling van president Andrew Jackson. Dan zijn er nog de minder geslaagde presidenten. “Ik was trots op de man die ik kende,” vertelt CNN-journaliste Margaret Claire Hoover (39). “Maar ik was zwijgzaam over hem op school. [Herbert] Hoover kreeg de schuld van de Grote Depressie; zijn naam werd een synoniem voor een slechte periode.”

Slavernij

In 2011 werd de 19-jarige Jacqueline Yurkoski toegelaten tot de Universiteit van Virginia. De studente geneeskunde ging akkoord met een interview voor de schoolwebsite over haar afkomst. Yurkoski vertelde daarin een afstammeling van Thomas Jefferson en zijn slavin Sally Hemings te zijn. “Onze status is pas onlangs door historici erkend, maar mijn familie heeft er nooit een geheim van gemaakt. Ik ben trots op deze tak van de familie.”

Het interview met Jacqueline Yurkoski voor de Universiteit van Virginia.  De tekst gaat hieronder verder. 

Het feit dat Thomas Jefferson, derde president van Amerika, kinderen had van een slavin werd lange tijd verzwegen. Jefferson is namelijk de schrijver van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring, beginnend met de beroemde zin: “All men are created equal.”

“Vervolgens blijkt deze man eigenaar te zijn van een zuidelijke slavenplantage,” zegt Hoekstra. “Een voorbeeld van tegenstrijdigheid en hypocrisie in de Amerikaanse geschiedenis. Aan de ene kant heb je het gelijkheidsideaal als fundament van het land, en aan de andere kant de realiteit; namelijk de Founding Fathers die slaven hielden.”

Ierse immigranten

Patrick Kennedy, stamvader van de Iers-Amerikaanse presidentsfamilie Kennedy, vestigde zich in 1849 in Boston. Hij was als immigrant weliswaar een outsider, maar werd ondanks discriminatie jegens Ierse katholieken gekozen in de Senaat. Zijn zoon Joseph bekleedde dezelfde functie en zou bekend worden als vader van de broers John F. (Jack), Robert F. (Bobby) en Edward M. (Ted) Kennedy.

De naam Kennedy opent vele deuren en verschaft de vierde generatie, bestaande uit zeventwintig nakomelingen, nog steeds baantjes op hoge posities. Zo was Patrick J. Kennedy (zoon van Teddy) lid van het Huis van Afgevaardigden voor Rhode Island en neef Joseph Patrick Kennedy bekleedde dezelfde functie voor Massachusetts. Bekend is ook Maria Shriver (nicht van John F. Kennedy), prijswinnend journaliste, schrijfster en vrouw van Arnold Schwarzenegger.

Maria Shriver over de familie Kennedy. De tekst gaat hieronder verder. 

In de eerste plaats komt de huidige invloed van deze familie voort uit de populariteit en glamour van leden als John F. Kennedy en diens vrouw Jackie Kennedy. “Daarnaast heeft de huidige generatie natuurlijk een enorm sociale kapitaal meegekregen,” stelt Hoekstra. “De connecties en ambities om te besturen is het water waar zij vanaf hun jeugd in gezwommen hebben. Op deze wijze reproduceren elites zichzelf.”

De familie Kennedy is overigens niet de meest invloedrijke familie uit de Amerikaanse geschiedenis. Stephen Hess — schrijver van ‘America’s Political Dynasties: From Adams to Clinton’ — deed onderzoek naar de presidentsfamilies en noemt de Roosevelts als meest invloedrijke clan. Op de tweede plaats eindigen de nazaten van William C.C. Claiborne, gouverneur van Louisiana van 1812 tot 1916.  De familie Kennedy eindigt op derde plaats. Hess baseert zijn onderzoek met name op de hoeveelheid presidenten en afgevaardigden die elke familie voortbrengt.

Nieuwe aristocratie

Is er sprake van een nieuwe aristocratie van invloedrijke families die vanzelfsprekend de macht verdelen? “Niet zozeer,” stelt Hoekstra. “Want we zien dat leden van dergelijke families vaak genoeg verkiezingen verliezen. Het dragen van de naam Kennedy of Trump brengt je ongetwijfeld een stap in de goede richting, maar het gekozen en herkozen worden is iets wat iemand zelf waar moet maken. Op het moment dat je het beleidsmatig verknald, word je simpelweg niet herkozen.”

Dit wordt bevestigd door de afstammelingen van Hoover en Nixon, die tegenwoordig geen enkele politieke invloed meer hebben. Volgens Hoekstra is Trump een uitzondering. “Hij had al duidelijke invloed voordat hij president werd. Vanwege zijn fortuin had hij de juiste connecties. Net als Bush zal Trump, als hij het verpest, ook niet herkozen worden tot president. Het heeft alles te maken met het behouden van politieke geloofwaardigheid, het vertrouwen van de kiezer.

Afkomst en geld verschaffen soms toegang tot macht, maar in een democratie zijn niet doorslaggevend om de macht te behouden.