'Uitbuiting werknemers Midden- en Oost-Europa is businessmodel'

Volgens de nooit eerder zo precies uitgevoerde studie is de loonachterstand het kleinst in Litouwen (313 euro) en het grootst in Roemenië (944 euro), in beide gevallen gecorrigeerd voor de (lagere) kosten van levensonderhoud. Wordt er rekening gehouden met leeftijd, vaardigheden, opleiding en ervaring, dan is de loonkloof met Nederland (eigenlijk Duitsland, maar die nettolonen ontlopen elkaar nauwelijks) nog groter: respectievelijk 469 en 1058 euro.

PvdA-Europarlementariër en oud-FNV-voorzitter Agnes Jongerius noemt de uitkomsten ‘razend interessant’. ,,Als de enorme loonverschillen tussen Oost en West al niet worden afgeschoven op lagere kosten van levensonderhoud, dan wel op verschil in opleiding, werkervaring of productiviteit. Nu blijkt dat die laatste verschillen er helemaal niet te zijn. Uitbuiting van werknemers in Midden- en Oost-Europa is gewoon een businessmodel geworden.” 

Confederaal secretaris Esther Lynch van de Europese vakbondskoepel Etuc spreekt onomwonden van een ‘loonstraf’ voor werknemers in de MOE-landen. De koepel, met 89 aangesloten vakorganisaties in 39 landen, eist voor heel Midden- en Oost-Europa een snelle loonsverhoging van meer dan de inflatie. En omdat de vakbeweging in het ex-Oostblok niet sterk staat wil ze dat Brussel, de Europese werkgevers en regeringen in West-Europa daarbij helpen.

Jongerius is het daar volmondig mee eens en ziet ook de ratio erachter. ,,Meer economische samenhang in Europa is van levensbelang, en echt niet alleen voor Zuid- of Oost-Europa. Blijft convergentie uit, dan brengen we de eurozone en ons hele systeem in gevaar. Dat maakt dat iedereen belang heeft bij een faire en eerlijke loonontwikkeling.” Dat snelle en forse loonsverhogingen in Midden- en Oost-Europa de lokale economie in gevaar brengen door een minder gunstige concurrentiepositie, gelooft ze niet. ,,Meer koopkracht genereert ook weer groei. Daar profiteren bedrijven van.” 

Ook Julian Scola van Etuc vindt dat een weinig serieus bezwaar: ,,Concurrentie op loon is hoe dan ook foute boel. Je kunt er toch geen beleid van maken om mensen nog verder uit te buiten?” De achterstand is al veel te groot, zegt hij, omdat de lonen niet zijn meegegroeid met de ene na de andere productiviteitsverhoging in de MOE-landen.

Belangrijk in de Etuc-studie is volgens Jongerius de stevige onderbouwing van de noodzaak van loonsverhoging in het ex-Oostblok en de onontbeerlijke steun van Brussel, regeringen en werkgevers om er een fatsoenlijk loon- en arbeidsvoorwaardenoverleg tot stand te brengen. Etuc-secretaris Lynch: ,,Juist die eerlijke en transparante loononderhandelingen tussen werkgevers en werknemers zijn een belangrijk ingrediënt voor de welvaart en het industriële succes van Duitsland, Oostenrijk, Nederland en de Scandinavische landen.” 

Dat de Etuc-pleidooien om de loonkloof te dichten samenvallen met pleidooien van Rutte (in de Troonrede) en Dijsselbloem om ook in Nederland de lonen op te trekken, waardoor de loonkloof, nog weer groeit, is volgens Scola geen probleem. ,,Wij zijn niet tegen hogere lonen in Nederland, wij steunen loonsverhoging dwars door Europa – uitonderhandeld door vakbonden en rekening houdend met de situatie per sector en land. Wij willen de loonkloof verkleinen door opwaartse convergentie; niet door een loonstop in West-Europa.”