'Jihadisten zijn onze verantwoordelijkheid'

,,Hou je je aan de rechtstaat of niet? Geldt de rechtstaat ook voor moordenaars die de ergst denkbare wreedheden hebben begaan, of zeg je: voor hen gelden andere regels?''

Het antwoord van Souad Mekhennet laat zich raden, op de vraag wat het Westen aanmoet met voormalige IS-strijders. Gelijke monniken, gelijke kappen, redeneert de journaliste van The Washington Post, een kenner van het jihadisme. Ze verdiepte zich in de achtergronden van de daders van 9/11, ontmaskerde 'Jihadi John' (de Brit die IS-gijzelaars onthoofdde) en sprak met gevaar voor eigen leven met jihadisten. Begin deze week verscheen de Nederlandse vertaling van het boek dat ze schreef over haar ervaringen.

Mekhennet: ,,De meeste IS-gangers zijn hier geradicaliseerd, in Europa. De meerderheid van de uitreizigers was bekend bij de autoriteiten, sommigen stonden zelfs op een lijst.

Oké, dus ze moeten terugkomen. En dan?

,,Je praat over mensen die bereid waren anderen te onthoofden met een mes. De vraag is: kun je ze wel integreren? Je hebt een systeem nodig dat met ze afrekent. Europa is er nu niet klaar voor. Maar die mensen zijn onze verantwoordelijkheid. Ze veranderden in wie ze werden midden in onze samenleving."

Is er een rol voor de islam in dit verhaal?

,,De vraag is: wie spreekt namens de islam? Ik ben in Mekka geweest, waar Abraham, de grondlegger van het jodendom, zijn voetsporen heeft achtergelaten. Mannen en vrouwen worden in Mekka niet gescheiden en dragen geen hoofddoek. Als je jongeren hier dat vertelt, zie je een groot aha-moment. Als mensen zeggen dat zulke zaken verplicht zijn, hoe kan het dan dat het in Saoedi-Arabië anders is?

,,De moslimgemeenschap heeft de verantwoordelijkheid hierover te praten en over de vraag wie het recht heeft zich namens wie uit te spreken en op welke boeken je je wel en niet kunt baseren. Ik presenteer moslims niet als louter slachtoffers. De islam moet een rol spelen. Het gaat om de vraag: welke interpretatie van de islam? Dit is geen botsing der beschavingen, want het is niet de islam die mensen radicaliseert, het zijn mensen die de islam radicaliseren."

Wat is het standaard-cv van een Syriëganger?

,,Dat is er niet, maar er zijn wel overeenkomsten tussen uitreizigers. De meeste bekeerlingen komen uit gebroken gezinnen. Allochtonen van de tweede of derde generatie hebben vaak een conflict met hun vader, die ze zien als zwakkeling. Ze zijn boos op de samenleving waar ze zijn geboren en op de samenleving van het land van herkomst.

,,Hun ouders wilden vooral hun land van herkomst tonen dat ze geslaagd zijn, terwijl ze hier werk deden dat niemand anders wilde doen. Ze investeerden weinig in de toekomst van hun kinderen. Die kinderen zien zichzelf als slachtoffer en willen hun eer en religie verdedigen."

Helpt een verbod op salafisme?

,,Ook al zou er een verbod komen, dan nog is er het internet. Veel radicalisering geschiedt online. Je wakkert de nieuwsgierigheid misschien juist aan als je het ondergronds dwingt. Het is misschien veel effectiever mensen te overtuigen van hun dwaling."

Hebt u zelf ooit aan uw geloof getwijfeld?

,,Nee. Maar ik twijfel wel aan sommige mensen die zeggen dat ze bij mijn geloof horen. Elke religie kan misbruikt worden om geweld te rechtvaardigen. Er is wel een debat nodig binnen de islam. Mensen moeten interpretaties ervan ter discussie stellen, inclusief het salafisme. Samenlevingen moeten kijken: wie preekt in de moskee? En wanneer is een moskee een moskee?

,,Ik denk weleens dat het goed zou zijn als de overheid zou zorgen voor een mooie buurtmoskee, op voorwaarde dat iedere moslim er mag bidden en de vrijdagpreken simultaan worden vertaald of in de taal van het betreffende land worden gehouden."

Souad Mekhennet: Ik moest alleen komen. Reizen naar het front van de jihad. Nieuw Amsterdam, €19,99.