'Onze premier mag niet trouwen in haar eigen land'

De laatste keer dat de Gay Pride in Servië uit liep op geweld, was in 2010. Inmiddels wordt de Belgrado Pride al vier jaar op rij zonder grote problemen gehouden. Dit jaar liep voor het eerst de premier als afgevaardigde van de regering mee. En niet zomaar een premier. De eerste openlijk lesbische premier van de Balkan, Ana Brnabic.

Dat er zeven jaar lang geen onrust is geweest rondom de Servische homo-optocht, betekent niet dat het volkomen veilig is. Het evenement wordt elk jaar flink beveiligd om te voorkomen dat hooligans de pride-lopers aanvallen. Dat is namelijk precies wat er gebeurde in 2010; toen raakten tientallen mensen gewond.

Het gebied waar de pride werd gelopen was volledig afgezet. Ruim 2000 politieagenten en ME'ers hielden wacht in de omgeving. Alleen mensen die zich vooraf hadden aangemeld, mochten naar binnen. Dat waren er rond de duizend.

De verkiezing van Ana Brnabic tot premier van Servië afgelopen mei haalde de wereldpers. Servië is een van de meest homofobe landen van Europa. Homo's hebben dagelijks te maken met discriminatie, intimidatie en soms geweld.

Verbazing was er in binnen- en buitenland toen president Aleksandar Vucic (die premier was tot zijn verkiezing tot president eerder dit jaar) de nieuwe premier naar voren schoof. Brnabic is een nieuwkomer in de politiek, geen partijgenoot en een van de jongste premiers ooit. En ze is ook nog eens openlijk homoseksueel.

De homogemeenschap in Servië reageerde terughoudend. De term 'pinkwashing' viel al gauw in opiniestukken in de krant. Servië wil graag lid worden van de Europese Unie, een lesbische premier zou precies dat witte voetje in Brussel kunnen halen.

Maar Brnabic verdedigde zich snel. In interviews ging de eerste vraag meestal over haar seksuele geaardheid, en dat zat haar dwars. Ze maakte duidelijk dat ze geen boegbeeld wil zijn voor de LGBT-gemeenschap, maar dat ze beoordeeld wil worden op haar werk als premier, zoals ook een hetero-premier dat zou worden. Ook zei ze dat ze niet van plan is de verbetering van homorechten in Servië meteen boven aan haar agenda te zetten.

Extreem tolerant land

De verrassing was dan ook groot toen ze een paar dagen voor de jaarlijkse pride, op 17 september, aankondigde dat ze erbij zou zijn. In een delegatie van ministers en de burgemeester van Belgrado stond ze tussen de regenboogvlaggen en dansende mensen.

"Mijn rol als premier is erop toezien dat we aan een tolerantere samenleving bouwen", vertelde Brnabic aan de NOS, vlak voor aanvang van de pride. "LGBT-rechten zijn daar onderdeel van, maar ook rechten van andere minderheden hebben mijn aandacht."

Brnabic, omringd door tientallen cameraploegen, vertelt dat ze trots is op het feit dat er steeds minder beveiliging nodig is rondom de pride. Vorig jaar waren er 4500 agenten op de been, dit jaar 2000. "Servië is een extreem tolerant land", zegt ze. "Er is een luide minderheid die hiertegen is, maar ik wil benadrukken dat het slechts een minderheid is. Servië is geen homofoob land", zegt ze ferm, voordat ze in de feestvierende menigte verdwijnt.

Uitspraken als deze komen haar vaker op kritiek te staan, vooral in de LGBT-gemeenschap.

"Servië is een diep homofoob land", reageert Goran Miletic, de hoofdorganisator van de Belgrado Pride. "Het probleem zit diep in de samenleving. LGBT-mensen behoren tot een van de drie groepen die mensen hier liever niet als buren of familieleden zien. De andere twee groepen zijn Roma en Albanezen", zegt hij.

Dat het gestaag beter gaat, erkent Miletic wel. Het is elk jaar gemakkelijker een Pride te organiseren, zegt hij. "Het feit dat we een lesbische premier hebben kan iets bijdragen. Het kan de houding van Serviërs ten opzichte van homoseksualiteit wel degelijk veranderen, zegt hij. "Nu zien ze iemand die openlijk homoseksueel is elke dag op televisie. Maar we moeten niet denken dat het van de een op andere dag gebeurt. We zijn er nog lang niet."

Velen geloven niet dat Brnabic in de positie is om iets te veranderen als het gaat om homorechten, zoals bijvoorbeeld het invoeren van het homohuwelijk. "Ze is maar een marionet van de president", zegt Miki, die samen met zijn Franse vriend meeloopt in de pride. "Ze zit alleen op die post omdat het er goed uitziet voor Brussel."

Hij wijst op een spandoek in de stoet. Er staat op: Onze premier mag niet trouwen in haar eigen land. "Dat zegt toch genoeg?"