Van progressieve moslima tot conservatieve christen

Ze speelt met de hanger aan haar ketting. Een kruisje. Schrijfster Nahed Selim (63), die op haar vijfentwintigste vanuit Egypte naar Nederland kwam en neerstreek in een Gronings dorp, heeft al een tijd geen journalist meer gesproken. En dat is niet zomaar.

Tot een jaar of vijf geleden verscheen haar naam met vaste regelmaat in de krant. Ze begon naast haar werk als tolk-vertaler Arabisch met een column in NRC Handelsblad, een maand na de aanslagen van 11 september 2001. In het debat over de islam dat daarop volgde roerde ze zich als pleitbezorger van een progressieve islam. Er verschenen zeven boeken van haar hand, waaronder 'Allah houdt niet van vrouwen', en 'De vrouwenmoskee'. Van het feministische maandblad Opzij, waarvoor ze ook columns schreef, kreeg ze in 2006 de Harriët Freezerring voor de vrouwenemancipatie.

De afgelopen jaren liet ze de krant met rust, en in de tussentijd is ze veranderd. Een avond lang vertelt ze erover in een Gronings restaurant. Voor het eerst, met glinsterende ogen. "Ik ben geen moslim meer. Ik ben christen geworden, gedoopt, in de katholieke kerk. Ik ben nu helemaal dol op Jezus."

Wat is er gebeurd?

"Ik bestudeerde de islam, onder meer door die religie te vergelijken met andere godsdiensten. Zo beoefende ik het zenboeddhisme, deed ik aan meditatie, en las ik over het christendom. Op een dag, ergens in 2008, kocht ik een kinderbijbel. Ik las hem in één ruk uit. Het ging over de persoon van Jezus, vanaf het begin van zijn leven, tot aan de kruisiging en de verrijzenis. De impact was onbeschrijfelijk. Ik dacht: hoe kunnen ze hem zoiets aandoen? Ik was zo verdrietig. Al lezend zie je wat een geweldige persoon Jezus is. Die wil ik volgen, dacht ik. Daarna ben ik meteen naar de dichtstbijzijnde kerk gegaan."

U was als moslim al uiterst kritisch op de islam.

"Met mijn schrijven wilde ik bepaalde vernieuwingen of hervormingen bewerkstelligen. Ik denk nu dat het een illusie was, dat het niet haalbaar is. De islam is een geloof dat veel belang hecht aan het letterlijk nemen van de geschriften. Men gelooft er heilig in dat de Koran het woord van God is. De theologische regel is: Geen interpretatie van de tekst."

Maar je interpreteert een tekst toch altijd vanzelf? In de praktijk zie je dat ook: moslims leggen teksten op heel verschillende manieren uit.

"Ik heb zo ook een tijdlang gedacht, maar ik besef nu dat ik niet honderd procent geloofde dat de Koran ook een heilige tekst van God is. Als je echt gelooft, heb je te maken met iets dat vele malen groter is dan jezelf. Wie ben jij dan om Gods tekst te gaan hervormen of verbeteren? Van een schepper die veel en veel meer weet dan je zelf met je hersens aankan, is het aanmatigend om te denken: die tekst van hem voldoet niet helemaal, dus ik ga daar een beetje aan schaven."

Je kunt toch ook naar de geest van een tekst leven, in plaats van naar de letter?

"Maar wat is dan de geest van de islamitische geschriften? De verzen van de Koran en de verzen van het evangelie uit het Nieuwe Testament, dat is een hemelsbreed verschil. De Bijbel bevat zoveel genade, liefde en vrede."

Toch heeft dat de kruistochten niet kunnen voorkomen. Christenen hebben hun heilige teksten door de eeuwen heen ook heel verschillend geïnterpreteerd.

"Ik zie dat geweld meer als politiek gemotiveerd dan als religieus geïnspireerd. Jezus predikte namelijk geweldloosheid. Hij zegt: hou van je naaste, bid voor je vijanden, en zegen degenen die jou kwaad doen. God houdt van zondaren. De centrale boodschap van de islam is haast het tegenovergestelde. Daar is het: hou van de gelovigen en haat de ongelovigen. Eigenlijk verbood God het mij als moslim om werkelijke genegenheid te voelen voor de niet-moslim, dus de christenen en de joden."

U wilt toch niet zeggen dat u haatdragend was toen u nog moslim was?

"Nee. Veel moslims gaan goed met anderen om, het zijn aardige, lieve mensen. Maar dat is niet dankzij, maar ondanks de islamitische teksten. Ze zijn zich er - gelukkig - niet van bewust hoeveel problematische teksten er zijn."

De schrijver van de Kinderkoran, Abdulwahid van Bommel, zegt dat het woord 'ongelovige' in de Koran iets anders betekent dan 'niet-moslim'. Het zou gaan om een bepaalde groep ondankbare mensen uit die beginjaren van de islam. Kent u die uitleg?

"Ik wens hem veel sterkte. Hoe gaat hij om met het begrip jihad? Hoe legt hij uit dat je het geloof met het zwaard moet verspreiden? Nee, ik geloof er niet meer in dat de islam te hervormen is. Ik hoop voor iedere moslim dat hij de weg van de echte liefde vindt. In het christendom gaat het om een levende God die elke dag met je communiceert."

Anders dan in de islam, bedoelt u? Kreeg als u moslim nooit een teken van God?

"Nee. Die aanwezigheid van God doet zich pas echt voelen bij de eucharistie. Dat gaat dus niet alleen om kleine tekens waarvan je denkt: O, dat kan misschien wel van God komen. Ik bad als moslim wel, maar ik voelde geen echte band met God. Ik vond het maar een beetje gymnastiek, met al die vaste gebedsrituelen en buigingen. Als christen praat je gewoon met God zoals je met een vriend praat. Dat is een enorme vrijheid."

Ik ken moslims die precies hetzelfde zeggen.

"Dat is heel goed mogelijk, en fijn voor degene die dat zo voelt. Maar op mij had het nooit dat effect."

Mist u niets aan de islam?

"Nee, ik mis niets aan de religie. Maar ik mis moslims wel. Mijn familie voorop. Een deel van mijn familie accepteert mijn bekering, een deel heeft me aan de kant gezet. Niet dat ze vijandig zijn, maar ze ontwijken me. Ze schrijven me minder, doen formeler. Dat is jammer. Want ze hadden mij echt op een voetstuk staan: ik was iemand die het in haar eentje gemaakt heeft in het Westen, terwijl anderen moeite hebben een goede baan te vinden. Die waardering is nu minder. Ik mis de warmte. Tja, blijkbaar is die ineens weg als je een ander geloof hebt."

Hoe komt u als feminist, die columns schreef voor Opzij, en een boek schreef met als titel 'De vrouwenmoskee', uit bij een kerk die zulke conservatieve standpunten huldigt, bijvoorbeeld over de positie van vrouwen?

"Ik ben inmiddels ook geen feminist meer. Ja, de katholieke kerk is heel behoudend. Maar volgens de theologie moet iedereen van elkaar houden, ongeacht rang of geslacht. En je wordt er niet in de hoek gezet omdat je vrouw bent. Ik zie dat vrouwen ook veel doen in de kerk, met name vrijwilligerswerk.

"Kijk, als je uit een gemeenschap komt waar je in een kooi wordt gehouden, zoals ik, kun je niet anders dan daartegen strijden, rebelleren en trappen. In de islam is de positie van de vrouw in alle opzichten minderwaardig. God zou de man liever hebben, en de meerderheid van de bewoners van de hel zouden vrouwen zijn, omdat zij minder verstand en geloof hebben. 'Maar God', vroeg ik dan, 'Wij zijn toch net zo goed uw schepselen?'

"In het christendom is de man het hoofd van de familie. Hij heeft de leiding, neemt de beslissingen. Maar er wordt niet gezegd: dat is omdat God de man liever heeft dan de vrouw. Ja, hij is de baas, maar in een verhouding van eerbied. Net zoals wij in de kerk allemaal gehoorzaam zijn aan Christus."

U klinkt nu niet alleen katholiek, maar ook overtuigd conservatief.

"Aanvankelijk kwam ik in een progressieve katholieke gemeenschap terecht. Daar vonden ze alles goed. Ze hadden me bijvoorbeeld niet verteld dat je geen communie mocht doen als je niet gedoopt was. Voor toen was dat wel fijn en comfortabel. Maar ik ben naar de kerk gekomen uit liefde voor Jezus. Ik wilde ook leren: wat zegt God, wat moet een christen doen in die en die situatie? En daar naar leven. Ik was niet tevreden met een zogenaamd progressief, verwaterd geloof, en een rooskleurig verhaal van een God die niets afkeurt. Dat zou op hetzelfde neerkomen als mijn progressieve islam, waarin ik bepaalde wat God wil. Nee, ik wil mij nederig voelen naar een God die in alle opzichten veel wijzer en geweldiger is dan ik. Voor wie ik alleen maar kan knielen, en aanbidden, en bewonderen."

Welke progressieve standpunten heeft u nog meer opgegeven?

"God heeft het huwelijk tussen vrouw en man bedoeld. Niet tussen twee mannen en niet tussen twee vrouwen. Dat wil niet zeggen dat God niet van homo's houdt. God houdt van iedereen. En hij heeft het huwelijk ook voor het leven bedoeld. In onze moderne maatschappij, met al die gebroken families - ik heb dat zelf ook aan den lijve ondervonden. Als je eens wist hoe moeilijk een scheiding voor de kinderen is? De maatschappij lijdt zoveel onder scheiding en partnerwisseling. Het leven is zo onbetrouwbaar op die manier.

"Vrouwen accepteren niet meer dat ze vrouwelijke taken hebben, en willen steeds datgene wat de man heeft. Zoveel strijd en onrust brengt dat mee. Duidelijkheid geeft stabiliteit - dat zie ik bij christelijke families. Nog zoiets is abortus: vroeger dacht ik dat de vrouw het recht had daartoe te besluiten. Daar kom ik echt vanaf nu. Het is God die een leven, een ziel gegeven heeft. Dus het behoort hem toe.

"Het gekke is dat ik al die dingen vroeger zo geweldig vond, en fel verdedigde. Ik vertrouw nu niet meer op mijn liberale verstand, maar op God." Opgetogen: "Ik heb gewoon zo'n zekerheid. Mijn mening is gebaseerd op het juiste kompas." Dan plots weer stemmig: "Het Westen is hopeloos verloren zonder deze wortels."