Het eigen risico in de zorg verlagen? Dat is niet zo moeilijk, zei minister van Volksgezondheid Edith Schippers vorige week. Maar dan moet je de wet nog wel deze maand wijzigen. "Na 1 oktober is het absoluut onhaalbaar", zo stelde Schippers.
Een andere datum die vast rood omcirkeld in de agenda's van de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie staat, is 15 oktober. Voor die tijd kunnen de toeslagen voor kind, zorg en huur voor volgend jaar namelijk nog aangepast worden. Daarna kan een wijziging bijvoorbeeld leiden tot verschillen tussen de voorlopige en de definitieve aanslag van de Belastingdienst.
En dan is er nog woensdag 22 november. Tot die dag kan er aan de belastingschijven worden gesleuteld.
Ondertussen komt er steeds meer geld binnen. Het Centraal Planbureau berekende dat de overheid volgend jaar zo'n 6 miljard euro overhoudt. Maar er dreigen steeds meer opties af te vallen om het geld weer terug te laten vloeien naar de burger, terwijl de politiek via de portemonnee juist een grote impact heeft.
Het is de prijs van de lange formatie, waarschijnlijk zelfs de langste sinds de Tweede Wereldoorlog. Wordt 2018 voor het beoogde derde kabinet van Mark Rutte een verloren jaar?
Eigen risico
"Het is heel treurig wanneer partijen in de campagne beloven het eigen risico te verlagen of af te schaffen, dat dan het eerst volgende jaar het eigen risico juist stijgt. Dan staat de politiek in zijn hemd", zegt GroenLinks-Kamerlid Bart Snels
Hij doelt met name op CDA en ChristenUnie. Die partijen hebben nu al twee keer in de Kamer vanwege de kabinetsformatie tegen hun verkiezingsbelofte moeten stemmen om het eigen risico te verlagen. Ondertussen stijgen deze zorgkosten volgend jaar naar verluidt zelfs met 15 euro naar 400 euro.
Trucs
Als er volgend jaar weinig verandert, is dat een politieke keuze, zo vervolgt Snels. "Zeggen dat iets niet kan, is flauwekul. Het irriteert me mateloos wanneer ik dat hoor. Je krijgt er zo vlak voor de begrotingsdeadline geen complete herziening van het belastingstelsel doorheen, maar er zijn altijd trucs denkbaar waarmee je achteraf kleinere maatregelen kunt invoeren."
Ondertussen houdt de GroenLinkser de optie open dat het nieuwe kabinet misschien bewust weinig geld uitgeeft in het begin, om in de jaren erna flink uit te delen.
"Balkenende beloofde ook eerst het zuur en daarna het zoet. Daarmee maak je je in eerste instantie misschien niet populair bij de kiezers, maar het duurt nog lang tot de volgende Tweede Kamerverkiezingen zijn", aldus Snels.
Gedraal
PvdA'er Henk Nijboer voorziet wel een verloren jaar. "Voor de zomer wilden we verlaging van het eigen risico regelen. Toen kregen we te horen: dat ligt op de formatietafel. Nu dreigt er een verhoging te komen en doen de formerende partijen er niets aan. Dankzij het gedraal zitten we straks met een eigen risico van 400 euro."
Als het nieuwe kabinet inderdaad na de herfstvakantie komt, is de deadline voor het aanpassen van de toeslagen op 15 oktober verlopen. Nijboer: "Dan kun je bijna niets meer betekenen voor gezinnen met kinderen. Het CDA en de ChristenUnie zijn toch gezinspartijen? Wat je overhoudt is een platte tariefsverlaging. Daar help je alleen de VVD-agenda mee."
ChristenUnie-Kamerlid en mede-onderhandelaar in de formatie Carola Schouten kaatst de bal terug wanneer zij geconfronteerd wordt met de uitspraken van Nijboer. "Als de PvdA zich echt zorgen maakt over de hoogte van de kinderopvangtoeslag, dan had de partij dat zelf moeten regelen."
Schouten benadrukt dat het nog geen 15 oktober is. "Misschien zijn we voor die tijd al klaar", zegt ze.
Ook D66-leider Alexander Pechtold wijst erop dat er nog tijd is, maar hij realiseert zich dat de klok doortikt. "Sommige dingen zullen we moeten inpassen", zegt Pechtold. "We zijn ons er echt van bewust dat sommige data knellen. We werken hard", wil de D66'er nog kwijt.
Halbe Zijlstra, samen met Rutte onderhandelaar namens de VVD, wil desgevragd niets van een verloren jaar weten. "Onzin", zegt de VVD'er afgemeten. "De begrotingen van de ministeries worden eind november vastgesteld."
Creatieve oplossingen
SP-Kamerlid Renske Leijten gelooft er helemaal niets van dat een nieuw kabinet begint met een beleidsarm jaar. "Ik ken de deadlines, maar er zijn altijd manieren om toch iets voor elkaar te krijgen. Je laat je echt niet tegenhouden door procedures."
Zo is het kabinet misschien te laat om de hoogte van de kinderopvangtoeslag via het belastingstelsel te wijzigen, maar je kunt ook de opvang zelf meer geld geven zodat zij de tarieven kunnen verlagen. "Er worden altijd wel creatieve oplossingen gevonden."
Volgens Leijten is het verlagen van het eigen risico ook nog geen gelopen race. "Dat Schippers beweert dat je er niets meer aan kunt doen na 1 oktober klopt niet. In november kun je ook nog regelen dat het eigen risico omlaag gaat. Schippers partij de VVD wil het alleen niet. Dat is iets anders."
De SP'er kan zich uit eerdere kabinetsformaties herinneren dat er op het laatste moment nog tientallen miljoenen werden bijgeplust in de zorg. En afzonderlijke begrotingen van ministeries kunnen zelfs in het lopende jaar nog worden aangepast.
Uitweg
Nieuw beleid via een soepele aanpassing van het Belastingstelsel mag dan misschien niet in alle gevallen meer mogelijk zijn, maar als een nieuw kabinet echt iets wil bereiken, wordt er wel een uitweg gevonden, zo beamen politici uit de beoogde coalitie en uit de oppositie.
Rutte staat er bovendien om bekend om uit benarde posities toch een politieke uitweg te vinden. Geld uitgeven buiten de systemen van de fiscus om, moet daarom een koud kunstje zijn. Ook omdat Rutte niet stil wil zitten in zijn mogelijk derde kabinet.
"Mijn ambitie van de afgelopen jaren was om Nederland uit die zware crisis te krijgen. Mijn ambitie voor de volgende vier jaar is dat we daar allemaal de vruchten van gaan plukken", zei Rutte voor de verkiezingen.
Dat Rutte III een verloren jaar tegemoet gaat, lijkt dan ook onwaarschijnlijk.