Poetin kan nog spijt krijgen van steun aan Trump

Als Vladimir Poetin inderdaad heeft geholpen om Donald Trump in het Witte Huis te krijgen, zou dat de ultieme spionagecoup zijn. En misschien zal het ook nog wel eens het ultieme eigenbelang blijken. Maar een Russische operatie om de druk op de regering-Poetin te verlichten door een vriendje in het Witte Huis te zetten, heeft dan wel geleid tot de sancties tegen Rusland en een gevaarlijke toename van de binnenlandse politieke druk op de Russische president.

Wat Trump betreft heeft de mogelijke samenzwering met Rusland hem tijdens zijn campagne misschien wel aan de verkiezingsoverwinning geholpen, maar nu loopt hij het gevaar dat zijn presidentschap erop stuk loopt. Het zou een merkwaardige paradox zijn als de nauwe band tussen de kampen van Poetin en Trump uiteindelijk beide presidenten hun politieke carrière kost.

Het wrange is dat Trump de sancties tegen Poetin nu onmogelijk kan opheffen

De Russische regering en de verstokte Trump-verdedigers ontkennen uiteraard nog altijd dat zo’n heimelijke samenspanning heeft plaatsgevonden. In elk geval zijn de Amerikaanse inlichtingendiensten er zeker van dat Rusland achter de gehackte e-mails van de Democratische Partij heeft gezeten.

Het lijkt waarschijnlijk dat die hack het verloop van wat een nek-aan-nekverkiezing was heeft beïnvloed. Ik was in juli 2016 in Philadelphia aan de vooravond van de Democratische Conventie toen de eerste gelekte e-mails werden vrijgegeven. De onthulling dat Debbie Wasserman Schultz, medevoorzitter van de Democratic National Committee, privé had afgegeven op de campagne van Bernie Sanders, leidde tot haar gedwongen aftreden en tot een chaotisch begin van de Conventie.

Luister ook aflevering 38 van The Presidential Podcast: heeft het presidentschap van Trump stormschade opgelopen?

De aanhangers van Sanders waren ervan overtuigd dat hun man een streek was geleverd. En de kiezers van Sanders die naar de Republikeinen overliepen, waren beslissend voor de overwinningen van Trump in de cruciale staten Pennsylvania, Michigan en Wisconsin. We weten inmiddels ook dat Russische agenten via Facebook en Twitter anti-Clinton-berichten hebben verspreid.

In de hele campagne heeft Trump consequent het Kremlin welwillend bejegend. Of dit nu werd ingegeven door zijn ideologie, zijn investeringen of enig beschamend geheim, zal nog moeten blijken.

Maar de link met Rusland was de aanzet tot de reeks gebeurtenissen waarop zijn presidentschap uiteindelijk zou kunnen stranden. Geschrokken van het FBI-onderzoek naar zijn Russische contacten, ontsloeg Trump het hoofd van de FBI, James Comey.

Surrogaat

De weerstand tegen het ontslag van Comey leidde tot de aanstelling van Robert Mueller, oud-hoofd van de FBI, om als speciale aanklager de link van Trump met Rusland te onderzoeken. En Muellers onverbiddelijk vorderende onderzoek zal vermoedelijk tot aanklachten en ontslagen leiden. Dit zou op zijn beurt weer tot een impeachment van Trump – en tot de ondergang van zijn presidentschap – kunnen leiden.

In het geval van Poetin werd duidelijk dat zijn gok averechts zou kunnen werken toen Trump genoodzaakt was om zijn eerste nationale veiligheidsadviseur, generaal Michael Flynn, te ontslaan omdat hij zijn contacten met de Russische regering had verzwegen.

Vanaf dat moment werd het politiek onmogelijk voor Trump om Rusland te helpen door verlichting van de sancties. Integendeel, de weerstand tegen de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen heeft tot verscherping van de sancties geleid, waarbij een achterdochtig Congres erop toeziet dat Trump deze maatregelen niet eenzijdig kan opheffen.

Het lijkt zelfs wel of de harde opstelling van het Republikeinse Congres tegenover Rusland een surrogaat is voor een harde opstelling tegenover Trump. De aanvullende sancties van afgelopen zomer waren speciaal gericht op de Russische mijnbouw- en olie-industrie. De Russische premier Dmitri Medvedev beschuldigde daarop de VS van „een totale economische oorlogsverklaring aan Rusland”.

De Amerikaanse-Russische betrekkingen zijn dus onder Trump verre van verbeterd en niet zo bitter geweest sinds het hoogtepunt van de Koude Oorlog. In het besef dat de regering-Trump geen sancties zal kunnen opheffen, heeft het Kremlin zijn toevlucht genomen tot een massale uitzetting van Amerikaanse diplomaten als antwoord op een eerdere uitzetting van Russen door de regering-Obama. Het vooruitzicht dat de VS misschien wapens aan Oekraïne gaan leveren, is veel reëler geworden. En de Russische militaire oefeningen in Oost-Europa vergroten de Amerikaanse angsten.

Het wrange voor Poetin is dat de sancties tegen Rusland misschien wel langs natuurlijke weg zouden zijn verlicht als hij de gebeurtenissen gewoon op hun beloop had gelaten – ook met Hillary Clinton in het Witte Huis. Clinton had als minister van Buitenlandse Zaken al eens een reset met Rusland geprobeerd en was daar misschien nog wel een keer toe bereid geweest. Ook in Europa begonnen velen genoeg te krijgen van de sancties tegen Rusland.

Lees ook: Oppositie in Moskou viert kleine revolutie.

Zodra Mueller verslag van zijn onderzoek doet, zal de Amerikaanse verontwaardiging over Rusland vermoedelijk een nieuw piek bereiken. Het duidelijkste gevaar dreigt voor Trump. Maar Muellers onderzoek vormt indirect ook een bedreiging voor Poetin. Bij de presidentsverkiezingen van maart heeft hij te maken met een herleefde oppositie onder leiding van de populaire en onverschrokken Alexei Navalny, en een kwakkelende economie die de Russische consumenten hard heeft getroffen.

Ook al verwachten maar heel weinigen dat Poetin de verkiezingen zal verliezen, in de pro-Poetin-euforie van een paar jaar geleden zit duidelijk de klad. In de Russische media verschijnen al artikelen over het tijdperk na Poetin.

En bovenal weten de machtigste economische belangen in Rusland inmiddels dat er geen licht meer is aan het einde van de sanctietunnel. Sterker nog, het wordt vermoedelijk alleen maar erger. Er zal iets radicaals moeten veranderen om van de sancties af te komen. Die verandering zou weleens de verwijdering van Poetin uit het Kremlin kunnen zijn. Misschien is een ‘reset’ van de Amerikaans-Russische betrekkingen zelfs wel alleen echt mogelijk als Trump en Poetin allebei opstappen.