Jaap Jongbloed over bizarre oplichting: Ik dacht, dit kan niet waar zijn

WhatsApp fraude is een vrij nieuwe manier van oplichting. Hoe gaat dat in zijn werk?
,,We kregen meldingen van mensen die op die manier opgelicht zijn. Het is een heel bizar soort van oplichting, waarvan ik eerst dacht: dit kan niet waar zijn. Je krijgt een Whatsapp-berichtje van iemand die je goed kent. Alleen het nummer van de bekende is niet het vaste nummer. Er volgt een conversatie via de app die zo geloofwaardig is, dat je er intrapt. Degene vraagt om financiële hulp met een paar rekeningen, omdat zogenaamd haar internetbankieren niet werkt. Zo is er een groot aantal gevallen geweest waarbij iemand rekeningen heeft betaald voor een totaal onbekende, in de overtuiging dat het voor een vriend of familie was.’’

Jullie hebben vanavond iemand in de uitzending die op deze manier is opgelicht?
,,Een man die zo’n berichtje van zijn dochter kreeg. Hij heeft zelfs zevenduizend euro voor zijn dochter betaald. Dat is hij nu kwijt. Het is heel ingenieus wat die oplichters doen. Als ze een naam aan een telefoonnummer gekoppeld hebben, gaan ze met name op Facebook allerlei informatie over je zoeken. Ze spitten je lijst van vrienden en familieleden door. Het gaat zo ver dat ze de letterlijke manier van converseren weten te imiteren. Je gelooft dus snel dat je met diegene van doen hebt. Dat kost mensen heel veel geld.”

Jullie behandelen vanavond ook oplichting via Marktplaats.
,,Marktplaatsfraude komen we heel veel tegen. Deze manier van oplichting is heel simpel. Mensen bieden iets aan en vaak gaat het om luxe goederen. Je maakt geld over, maar je krijgt het product nooit geleverd. Het landelijk meldpunt van de politie dat zich bezighoudt met internetoplichting kreeg vorig jaar 27.000 meldingen. Het grote probleem is dat het in zo’n 19.000 gevallen niet mogelijk is om strafrechtelijke stappen te nemen. Het wordt als rechter eerder als wanprestatie gezien dan oplichting.”

Waarom?
,, Je hebt voor oplichting meer nodig dan de afspraak om te betalen niet na te komen. Ook valse voorwendselen en rookgordijnen. Als je onder een valse naam handelt, is er sprake van oplichting en dan kun je vervolgen. Maar de politie heeft geen tijd om van ieder incidenteel gevalletje een zaak te maken. Daar hebben ze de mankracht en tijd niet voor. Alleen als een vermoedelijke oplichter allerlei slachtoffers maakt, kunnen ze iets doen. Het is zaak om altijd aangifte te doen. Dat roepen wij ook op. Op het moment dat er veel aangiftes zijn tegen een bepaalde verdachte kan de politie iets doen.”

Cybercrime is een trend.
,,Ik heb een moeder van 86 jaar en ik waarschuw haar regelmatig: ‘Als je een mail krijgt met het verzoek om op een link te klikken: nooit doen tot je zeker weet dat het betrouwbaar is. Vraag het eerst aan je kinderen.’ Ze klikt gelukkig weinig. Vroeger was het zo dat je vage mailtjes kreeg met allerlei spelfouten en onlogische dingen, maar tegenwoordig lijkt het honderd procent echt. We hadden onlangs in het programma een ABN AMRO app die niet van echt was te onderscheiden.’’

Een interessante zaak die Opgelicht?! vanavond laat zien is die van een Nederlandse vrouw die betrokken was bij Nigeriaanse fraude.
,,Dit is een vervolg op een eerder onderwerp over datingfraude. Even in het kort: via datingsite Lexa.nl komen voornamelijk Nederlandse dames in contact met een leuke meneer. In dit geval komt Carolien in contact met een zekere Carl Ottent met wie ze online gaat chatten. Dat is zo leuk dat ze verliefd op hem wordt. Maar deze Carl behoort tot een groep van drie Nigerianen die vanuit Maleisië opereren. Hij vertelt Carolien dat hij in Middelharnis woont en op zakenreis is in Maleisië. Hij zegt dat hij even niet bij zijn bankrekening kan waar drie miljoen op staat. Blijkbaar een overtuigend verhaal voor die dames en dan begint het bedragen overmaken. Eerst nog met honderd euro en dan snel meer. Als er enig twijfel blijkt te ontstaan, zegt deze Carl tegen Carolien: ‘Ik heb een nichtje in Middelharnis. Bel die maar. Ze krijgt ene Annie aan de lijn, die haar overtuigt dat Carl helemaal oké is. Carolien is 40.000 euro armer.”

Vanavond komen jullie met bewijs, terwijl OM juist door gebrek aan bewijs de zaak geseponeerd heeft.
,, Wij hebben deze mannen een tijd geleden ontmaskerd in Maleisië. Ook spraken we Annie, die beweert van niets te hebben geweten. Maar we hebben meer bewijs tegen haar, ook van andere slachtoffers. Carolien heeft ook aangifte tegen haar gedaan, maar die is nu geseponeerd. Het Openbaar Ministerie wilde niet tot vervolging overgaan, maar wij weten dat men heel beperkt informatie heeft verzameld. Carolien is nu in beroep gegaan bij het gerechtshof tegen het besluit van het OM.”

Heel frustrerend dat het OM hier niets mee gedaan heeft.
,,Het is een beetje vergelijkbaar met die Marktplaatsfraude. Het is ook een nieuw terrein voor justitie, want het is heel moeilijk dingen hard te maken. Het zijn buitenlandse oplichters die vaak heel moeilijk te pakken zijn. De investering voor justitie is zo groot dat het vermoedelijk niet opweegt tegen het resultaat dat je kunt krijgen. Als iemand voor honderd euro steelt in een winkel en je hebt daar beelden van is hij makkelijker te pakken dan wanneer hij voor 40.000 euro steelt via internet. In het geval van die datingfraude zijn die Nigerianen dag en nacht bezig geweest om slachtoffers te vinden. Meestal lukt dat niet, maar af en toe hebben ze er eentje te pakken. Het lijkt naïef, maar ik ken hoogopgeleide mensen die er in de eerste instantie in mee zijn gegaan.”

Iets over jezelf: je bent dit jaar genomineerd voor de Zilveren Televizier-Ster voor beste presentator. Je hebt een behoorlijke staat van dienst dat moet toch een keer gehonoreerd worden.
,,Je weet met hoeveel mensen samen ik genomineerd ben, hé? Ik ben één van de 25 mensen. Ik vraag me af welke presentatoren niet genomineerd zijn. Dat zeg ik met enige ironie. Ik denk dat ik hem ook zeker niet ga krijgen. Maar ik vind het zeker een eer. Ik heb weleens een prijs gekregen met ‘Het mooiste meisje van de klas’, een vakprijs. Dat is harstikke leuk, maar ik vind een prijs van de kijkers mooier. Dat maakt de Televizierring heel speciaal. Het programma Vermist, wat al zo lang met zo’n maatschappelijk effect heeft gedraaid, had best een nominatie mogen hebben.”

Opgelicht?!, NPO 1, 21.25 uur