Duizenden Fransen die demonstreren tegen de verlenging van de noodtoestand in het land, duizenden die demonstreren tegen de nieuwe arbeidswet of duizenden die demonstreren tegen president Hollande; zomaar enkele voorbeelden van politieke ontwikkelingen waartegen de Fransen de afgelopen jaren de straat op zijn gegaan.
De protesten die de laatste weken waren gepland richten zich tegen de arbeidshervormingen die de nieuwe president Emmanuel Macron heeft doorgevoerd. Dit deed hij per zogenoemde ordonnances, in de Franse politiek een wettelijk instrument waarmee de procedure van de hervorming versneld kan worden. De parlementaire controle komt bij een ordonnance pas achteraf.
"We zijn de enige grote economie in Europa die er al drie decennia niet in slaagt de werkloosheid aan te pakken", zei Macron vorige maand nog in Le Point Magazine; een uitspraak die de onderbouwing vormt van zijn beleid. Om hier iets aan te doen werden eind augustus de 36 maatregelen gepresenteerd die de arbeidswet moeten versoepelen.
Macron wil de arbeidswet flexibiliseren om de hoge werkloosheid in Frankrijk te lijf te gaan. Met de wet wordt het voor werkgevers makkelijker om mensen aan te nemen of te ontslaan en daarmee komt er ook een einde aan de cultuur van 'een baan heb je voor het leven'. Maar, met de wet krijgen ook de vakbonden minder invloed op bedrijfsniveau.
Folklore
Dat de Fransen hierom gaan demonstreren is een beetje een ritueel, stelt Niek Pas, Frankrijkkenner aan de Universiteit van Amsterdam. "In Nederland zijn we gewend er door overleg altijd wel uit te komen, maar die demonstraties zijn in Frankrijk onderdeel van de politieke folklore: eerst ga je de straat op en daarna ga je in gesprek."
Die traditie van protest gaat ver terug in de Franse geschiedenis, in de Middeleeuwen was dit al een gewoonte. "Je ziet het ook terug in de Franse taal, een Jacquerie, afgeleid van de boerennaam Jacques, of Sjaak, is een vorm van opstand, gebaseerd op de boerenopstand (tegen de adel in 1358, red.)."
Omdat het Franse politieke systeem van oudsher heel hiërarchisch in elkaar steekt en je daarin als gewone man niet zomaar je stem kunt laten horen, zijn demonstraties een manier geworden voor de Fransen om zich te laten gelden.
Maar hoewel de verschillende vakbonden vanwege de arbeidshervormingen zeker drie grote demonstraties hadden aangekondigd, verwacht Pas niet direct dat ze voor grote maatschappelijke onrust gaan zorgen, zoals bijvoorbeeld wel gebeurde in 1995. Toen lag Frankrijk wekenlang plat omdat spoorwegpersoneel en andere ambtenaren gingen staken vanwege de bezuinigingen op de sociale zekerheid en de herziening van het pensioenstelsel.
"We moeten het natuurlijk nog zien, maar de vakbonden zijn verdeeld over de nieuwe wet en aan die wet kan niet meer zoveel worden gedaan, die is namelijk al doorgevoerd."
Polderen
De manier waarop Macron dit deed is overigens uniek in de geschiedenis van Frankrijk, zo stelt Pas. "Het ging in overleg. Macron heeft maandenlang gesproken met zijn regering en met ambtenaren en de wet is zodoende al een beetje ingekookt. Het doorbreekt het klassieke Franse model van een besluit doorvoeren en maar afwachten hoe het valt. Een soort polderen avant la lettre."
Heeft de arbeidswet ook kans van slagen? Volgens Pas wel: "Wat dat betreft is het 1-0 voor Macron", stelt Pas.
Toch is er ook een waarschuwing. "Als de aangekondigde demonstraties om wat voor reden dan ook uit de hand lopen, kan dat een katalysator zijn voor meer protesten. Dan is het de vraag of Macron hier goed doorheen komt, maar ik denk dat het niet zover zal komen. Veel Fransen zijn het ook wel met hem eens dat de economie moet verbeteren."
Rijksbegroting
Een grotere test is de presentatie van de rijksbegroting die Macron over een paar weken te wachten staat. Vanwege de enorme staatsschuld (98 procent van het bbp, tegenover 60 procent voor Nederland, red.) moet hij volgens Pas "een Houdini-act" uitvoeren om dat gat te dichten.
De vraag is in dat geval op welke posten Macron daarvoor wil gaan bezuinigen. Afhankelijk daarvan kan het zijn dat gedupeerde partijen, zoals bijvoorbeeld de leraren of studenten, tegen die tijd ook de straat op gaan. "Macron moet dan voorkomen dat de protesten en stakingen als een olievlek gaan uitbreiden, want dan zit je in een glijdende schaal en moet er misschien water bij de wijn."
Het wordt voor de Franse president de komende tijd dus veel overleggen met de betrokken partijen en plannen laten 'inkoken', om te zorgen dat hij zijn beleid de voor hem cruciale herfst door kan loodsen.