Immigratiedienst beslist welke asielzoeker homo genoeg is

Wanneer ben je homoseksueel 'genoeg' om een verblijfsvergunning in Nederland te krijgen? Niet snel genoeg, vinden tientallen asielzoekers, die dreigen Nederland te worden uitgezet. Ze overhandigden gistermiddag hun petitie #nietgaygenoeg aan enkele Kamerleden. ,,De Nederlandse overheid gelooft je seksualiteit niet, de angst voor uitzetting is groot'', zegt hun woordvoerder Sandro Kortekaas.

Homoseksualiteit kan een reden zijn om asiel te krijgen in Nederland, als de aanvrager uit een land komt waar homo's onderdrukt worden of waar ze het gevaar lopen mishandeld of vermoord te worden, zoals in Iran, Jamaica en Tsjetsjenië. Ook moet de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) ervan overtuigd zijn dat de asielzoeker homoseksueel is. Daar wringt de schoen, want hoe beoordeel je dat? Wie is echt homo en wie zegt dat alleen om meer kans te maken op een verblijfsvergunning?

,,Voorbeeld: ik heb een cliënt uit Iran. Die heeft hier in Nederland een relatie met een man", zegt asieladvocaat Erik Hagenaars. ,,Maar hij heeft ook een vrouw en kind in Iran en hij wil zijn kind graag hierheen halen. De IND stelt: dan heb je dus niet echt een relatie met die man. Maar dat zegt daar helemaal niets over!'' Een huwelijk is in Iran juist een manier om als homo 'onder de radar' te blijven.

De discussie over wie wel of niet 'gay genoeg' is voor een verblijfsvergunning, loopt al jaren. In 2015 stelde de Raad van State dat bij de IND onduidelijk was over welke vragen werden gesteld en hoe de antwoorden werden gewogen. De IND kwam daarop met een 'werkinstructie' waarin staat hoe de dienst beslist.

Dat gebeurt in ieder geval níet aan de hand van medische tests of seksueel getinte foto's en video's van de asielzoeker met zijn of haar partner, zo meldt de instructie. Ook niet als de vluchteling in kwestie zulke foto's spontaan overlegt. Wel van belang is of wat de asielzoeker vertelt, klopt met de situatie van de homogemeenschap in het land van herkomst. Maar het zwaartepunt ligt bij de vragen over ervaringen: bewustwording en zelfacceptatie.

Juist daar ligt de onduidelijkheid. ,,Veel van mijn cliënten komen daar niet uit'', zegt Hagenaars. ,,Niet iedereen heeft een zware interne strijd gehad. Het is heel subjectief.'' De advocaat, die jaarlijks tientallen soortgelijke zaken behandelt, pleit ervoor meer gewicht te geven aan getuigenverklaringen van partners. Ook zou de IND meer gesprekken met de asielzoeker moeten voeren. ,,Het gaat om heel intieme zaken. Niet iedereen kan dat allemaal in een eerste ontmoeting in een verhoorkamer goed verwoorden. Het beleid wordt strenger, merk ik, het lijkt erop dat steeds meer mensen worden afgewezen."

Sandro Kortekaas van LGBT Asylum Support wil daarnaast een onafhankelijke commissie, die in actie komt als een asielaanvraag wordt afgewezen. ,,Met daarin bijvoorbeeld gedragsdeskundigen en antropologen, aan wiens oordeel de IND zich moet houden.''

Een IND-woordvoerder stelt dat medewerkers van de organisatie al geregeld masterclasses volgen bij het COC. ,,Daarnaast wil een afwijzing niet per se zeggen dat we twijfelen aan iemands geaardheid.''