Het interessante aan zo’n lange kabinetsformatie is dat de journalistiek de tijd krijgt eens wat wensen en verwachtingen te formuleren terwijl men wacht op witte rook. Zoals heel vaak zegt het meer over degene die formuleert dan degene over wie het gaat.

Zo schreef opinieredacteur Hans Wansink in de Volkskrant gisteren een stuk waarin hij Pechtold opriep te zorgen de grondwet te wijzigen in verband met de gekozen burgemeester:

Pechtold kan de Grondwet wijzigen – hij mag deze kans niet laten lopen

Niet dat ik het niet met Wansink eens ben dat dit gebeuren moet; dat het huidige systeem zichzelf ruim overleefd heeft zien we voortdurend bewezen in het totale gebrek aan zelfreinigend vermogen in het Nederlandse lokale bestuur. De reden waarom D66 mede werd opgericht was een uitstekende. Maar redenen van oorsprong zijn niet hetzelfde als redenen van bestaan.

Het wijzigen van de grondwet is in Nederland een lang en vooral moeizaam parcours waarbij diverse belangengroepen diverse wensen tegen elkaar wegstrepen. Dat wordt voorbereid in juist die achterkamertjes die D66 ooit zei te bestrijden, door regenten die hu eigen belangen nauwlettend in het beeld van hun ooghoeken houden. De Nederlandse grondwet is als je haar doorlicht vooral een vehikel om onze polderende elite comfortabel in het zadel te houden. Dat die elite sinds de jaren zestig/zeventig sterk gewijzigd raakte heeft met de invloed van het electoraat in ieder geval weinig van doen gehad.

Het is dan ook geen wonder dat Pechtold zich niets verplicht voelt aan het electoraat.

Een gekozen burgemeester is een mooi plan, heel democratisch en gewoon de juiste weg om het lokaal bestuur te organiseren. Maar waarom door Pechtold? D66 heeft afgelopen jaren bewezen meesterlijk te opereren in de achterkamertjes van het begrotingsoverleg, waarbij overduidelijk werd dat het de belangen van de eigen vertegenwoordigers onder de regenten vanuit de ooghoeken nauwlettend in de gaten hield.

Want bij de laatste grote poging om de gekozen burgemeester in te voeren is men zich bij de D66-regenten af gaan vragen of men dat kroonjuweel ooit wel realiseren wilde. Sindsdien is dat niet beter geworden; bij D66 vertrouwt men het electoraat niet langer, zeker niet als het ook gaat om de belangen van die eigen regenten. Bij die poging van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Thom de Graaf werd na afloop meesmuilend gewezen op zijn eigen vertrek naar het benoemde burgemeesterschap van Nijmegen. Slechts deels terecht, want een persoonlijk besluit. Wat toen volledig onder de radar verdween is dat een heel contingent bestuurlijke D66’ers van middelgrote steden als Delft in de aanloop naar die veronderstelde realisatie van die gekozen burgemeester verdween naar niet-gekozen functies – in het geval van die burgemeester van Delft was dat het CvB van de Tilburgse universiteit.

Ergo: het zo belangrijke middenkader waaruit een partij later zou willen kunnen putten moest er niets van hebben, en vertrok. Denk niet dat Pechtold zich dit niet bewust is. Het enthousiasme van D66 voor een gekozen burgemeester is sinds lang verdwenen, en komende regeerperiode gaat zij dat – àls men al regeren gaat – helaas bewijzen. Want zelfs al komt er iets uit dat in naam zo heten zal, ik garandeer u dat de bottom line is dat er vanuit Den Haag zal worden bepaald wie op welk stoeltje eindigt, en aan welke politieke kleur dat te danken zal zijn.