Hoe wapen je je als bank tegen doorgewinterde plofkrakers die al jaren uit handen van de politie weten te blijven? ,,Criminelen gaan net zolang door tot ze gepakt worden, zo simpel is het."
Peter Groenendijk en Peter WintermanLaatste update:05-09-17, 09:00
Yvonne Willemsen herinnert zich nog hoe ze haar buitenlandse collega's voor het eerst vertelde over plofkraken. Een jaar of vijf geleden is het inmiddels, en het hoofd veiligheidszaken van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) wilde de andere Europese banken waarschuwen: dit probleem bestaat, en het komt ook jullie kant op.
,,Ze geloofden me niet. Criminelen die geldautomaten opblazen? Doe niet zo gek, zeiden ze. Dat gaat hier echt niet gebeuren. Nou, een paar jaar later hingen ze allemaal aan de lijn. Want het was natuurlijk wél hun kant op gekomen. Als misdaad ergens werkt, gaat het heel snel de grens over."
Gidsland
Liefst zouden we zien dat iedereen met een pinpas gaat betalen
Yvonne Willemsen, hoofd veiligheidszaken NVB
Nederland is 'gidsland' als het op plofkraken aankomt. Al in 2005 vond de eerste plofkraak plaats: criminelen lieten gas in een automaat stromen en brachten dat tot ontploffing. ,,We dachten echt: wat gebeurt hier? Het ging in het begin nog vaak mis. Dan gebruikten ze te veel gas, waardoor ze al het geld verbrandden. Maar we hadden al snel in de gaten dat we maatregelen moesten nemen. We waren echt bang dat er grote ongelukken zouden gebeuren. We hebben toen gasdetectiesystemen geplaatst, een stof die het gas moest neutraliseren, en inktsystemen die het geld onbruikbaar moesten maken. Dat had toen wel een flinke dip tot gevolg. We zagen dat een groep Nederlandse plofkrakers uitweek naar Duitsland. Maar we wisten: ze komen terug. Want hoe moeilijker je het criminelen maakt, hoe meer ze innoveren. Criminelen gaan door tot ze gepakt worden, zo simpel is het."
Inmiddels hebben criminelen het gas verruild voor explosieven. Het maakt de zorgen van de banken nog groter: veel automaten bevinden zich in of nabij woongebouwen. ,,Er hoeft maar één keer een crimineel te veel explosieven te plaatsen en er gebeurt iets vreselijks. Liefst zouden we zien dat alle Nederlanders met hun pinpas gaan betalen, zodat we nergens meer automaten met geld hoeven neer te zetten. Dan pas is dit gevaar weg."
,,Voor de jeugd is dat al heel normaal, maar veel mensen willen nog steeds fysiek geld op zak hebben. Mensen zoals ik, van de oude stempel, die willen nog gewoon cash. En daar horen de banken voor te zorgen. Daarom zijn er nog steeds 7.600 automaten. Minder dan vijf jaar terug, maar veel meer dan in andere Europese landen."
Die automaten zijn inmiddels wel veranderd in kleine forten. Stevig verankerd in de grond, met extra zware kluizen, voorzien van camerasystemen, verf die vrijkomt bij een explosie en het geld onklaar maakt, en nog veel meer.
Recent nam vooral de Rabobank vergaande maatregelen: de bank sloot in korte tijd een flink aantal automaten en heeft op tientallen plaatsen de pinautomaat 's nachts afgesloten. ,,Dat doen ze omdat ze recent flink werden aangevallen. Criminelen zijn merktrouw: als ze zich goed voelen bij een bepaalde automaat die door één bank veel wordt gebruikt, gaan ze daarmee door. Of ze merken dat er een nieuwe hindernis is, maar dat één bank die nog niet heeft ingevoerd. Zo houden de criminelen ons in de gaten, en wij hen. Het is een kat-en-muisspel."
Hoe dat verder gaat? Willemsen durft het niet te zeggen. In de eerste helft van 2017 daalde het aantal kraken ten opzichte van het eerste halfjaar van 2016. ,,Maar ik ga daar niet juichend over doen. Want het aantal kan zomaar weer stijgen. Of er duikt ineens een nieuwe techniek op waar wij nooit aan gedacht hadden. Wij doen er alles aan om het de krakers zo moeilijk mogelijk te maken, met een reeks aan maatregelen, maar voorspellen heeft geen zin. Dat hebben we de afgelopen jaren wel geleerd."
Banken rusten hun geldautomaten de laatste tijd steeds vaker uit met livecameratoezicht. Daarmee houden de banken vanuit hun eigen meldkamers de automaten in de gaten. Zodra plofkrakers ergens toeslaan, wordt de politie ingeseind.
Pakkans
Gisteren berichtte deze krant dat de meeste plofkrakers uit handen van de politie weten te blijven. Van de 79 plofkraken in 2016 gepleegd zijn voor zover bekend pas in twee zaken daders veroordeeld. De politie erkent dat het buitengewoon lastig is plofkrakers achter de tralies te krijgen.
,,De pakkans moet omhoog. Criminelen gaan net zolang door tot ze gepakt worden. En áls ze al gepakt worden, is het bewijs vaak een probleem. Dat probleem heb je niet als je iemand op heterdaad hebt betrapt."
