Extreemrechtse complottheorie 'cultuurmarxisme' volledig afgeserveerd in Buitenhof

In een omstreden uitzending van Buitenhof werd gediscussieerd over ‘cultuurmarxisme’, de extreemrechtse complottheorie met wortels in Nazi-Duitsland en rechtsextremistische terreur die onder andere door Thierry Baudet wordt aangehangen. Het zou gaan om ‘cultuurmarxisten’ die volgens rechts Nederland de Nederlandse cultuur en identiteit bedreigen met hun strijd voor gelijkheid.

Casper Thomas, journalist bij De Groene Amsterdammer, ging in debat met Sid Lukkassen die een boek schreef getiteld ‘Avondland en Identiteit’. Lukkassen is in Nederland een van de voornaamste voorvechters van het gebruik van de term. Hij definieert hem in de uitzending als volgt: ‘Het toepassen van het economische marxistische gelijkheidsideaal op de cultuur’.

Breivik, neonazi’s en fascisten

Thomas legt meteen aan het begin van de uitzending de extremistische wortels van de theorie bloot. Zo is de term verwant is aan het ‘cultuurbolsjewisme’ dat in de jaren ’30 door fascisten werd gebruikt om eenzelfde soort retoriek te bezigen. Hij kaart ook aan dat de terroristische Anders Breivik in zijn manifest schreef dat het ‘cultuurmarxisme’ de bron van alle kwaad was en als een reden zag om het bloedbad aan te richten onder linkse jongeren. Ook neonazi’s en witte supremacisten hebben volgens Casper Thomas een obsessie met bestrijding van ‘cultuurmarxisme’. ‘Er zit wel degelijk een vorm van complot denken in’.

Het vreemde van de term is dat er helemaal nergens een club is die zichzelf ‘cultuurmarxisten’ noemt. Er bestaan geen cultuurmarxistische verenigingen of theoretici. Het is, kortom, een fictieve theoretische stroming. Thomas noemt de theorie ‘een spookverschijnsel’ dat door extreemrechtse conservatieven is verzonnen om zich ergens tegen te kunnen afzetten: ‘Het is altijd handig om één vijand te hebben, en als die niet bestaat is het helemaal handig want dan kom je hem nooit tegen. ‘

Thomas vindt dit problematisch omdat dit het volgens hem een ‘glibberig begrip’ maakt. Omdat er immers nergens iemand is die zichzelf ‘cu

ltuurmarxist’ noemt, valt alles terug te brengen tot deze ene fictieve theorie. Lukkassen reageerde op hoge toon dat hij als gemeenteraadslid weigerde vergeleken te worden met een terrorist. Casper Thomas verhelderde echter voor hem dat niemand hem persoonlijk vergeleek met Breivik, maar dat het wel van belang is om de context en de geschiedenis van de term duidelijk te maken. Het is nu eenmal niet zomaar een term die nu plotseling uit het niets opduikt in het Nederlandse debat.

Thomas geeft als voorbeeld dat hij een interview had met een kopstuk van de extreemrechtse beweging die zichzelf ‘the alt-right’ noemde, en daarbij ook om de oren werd geslagen met een heilig geloof in het ‘cultuurmarxistisch complot’. Een paar weken later zag hij precies dezelfde man terug bij de demonstratie in Charlottesville.

Vooraf aan de uitzending woedde online een hevige discussie of er überhaupt een platform geboden zou moeten worden aan dergelijke marginale opvattingen. Ook Casper Thomas besprak zijn twijfels in de uitzending:

Paul Witteman verdedigde die keuze echter, door te zeggen dat het misschien wel noodzakelijk was om een kader te scheppen en duiding te geven aan de term, nu hij zo vaak opduikt in de media. Thomas gaf aan dat dit dan ook de reden was waarom hij toch aan het debat deelnam.

Verder was er in deze aflevering van Buitenhof een interview met Ahmed Aboutaleb en een editie van Schuim & As  met Ikenna Azuike. Kijk hierboven de uitzending terug.

Buitenhof 3 september.