Is het welles-nietes rond statiegeld nu voorbij?
Statiegeld op flesjes en blikjes werkt prima, volgens een nieuw rapport. Die studie kan niet deugen, zegt de anti-lobby.
Als de politiek kiest voor statiegeld op flesjes en blikjes, neemt zwerfafval fors af. Dat staat als een paal boven water, aldus CE Delft. Het aantal kleine drankverpakkingen dat op straat belandt, daalt dan met 70 tot 90 procent, becijferde het bekende onderzoeksbureau in opdracht van staatssecretaris Dijksma (Milieu).
Het huidige statiegeldsysteem, dat geldt voor bierflesjes en grotere plastic flessen, kan worden uitgebreid voor blikjes en flesjes, toont CE Delft. De manier waaróp bepaalt de exacte milieuwinst en kosten.
Of het statiegeld per verpakking nu 10 cent of 25 cent zou worden, dat maakt voor het milieuresultaat niet uit
Jaarlijks belanden er nu tussen de 50 en 100 miljoen plastic flesjes als zwerfvuil in het milieu en 100 tot 160 miljoen blikjes. “Of dit via statiegeld afneemt met 90 procent of wat minder, dat ligt aan de exacte aanpak”, zegt auteur Geert Bergsma van het CE Delft-rapport.
Dát er statiegeld zou gelden, maakt het effectief. Of het statiegeld per verpakking nu 10 cent of 25 cent zou worden, dat maakt voor het milieuresultaat niet uit, volgens Bergsma. “Je zou misschien denken: een hoger bedrag leidt tot maximale afvalinzameling. Maar met 10 cent statiegeld lukt dat ook.”
Invoering van 25 cent statiegeld zou voor het totale inzamelsysteem duurder uitpakken, onder meer omdat ‘fraudebestrijding’ volgens Bergsma dan nodig wordt. Denkbaar is volgens de onderzoeker dat drinkverpakkingen uit landen zonder statiegeld stiekem naar Nederland komen, omdat dit loont.
Het aantal extra te plaatsen inlevermachines bepaalt de kosten veruit het meest bij de uitbreiding van statiegeld, aldus Bergsma. Op dit moment worden er jaarlijks ongeveer 1 miljard flessen met statiegeld apart ingeleverd. Via statiegeld op kleine flesjes en blikjes zouden nog eens 2,7 miljard verpakkingen bij de inzamelpunten komen, in plaats van op straat of in de prullenbak . “De vraag is dan”, zegt Bergsma, “is het erg als er op zaterdagmiddag soms even wat wachtenden komen te staan bij een inleverapparaat?” Afhankelijk van het aantal nieuwe inzamelpunten kost de invoering van statiegeld jaarlijks 10 tot 110 miljoen euro. “Die bandbreedte is groot, omdat we keuzemogelijkheden inzichtelijk maken”, zegt Bergsma.
Onbetrouwbare resultaten
Maar de brancheorganisatie van supermarkten, CBL, noemt de brede studieresultaten onbetrouwbaar. Ook bierbrouwers en de frisdrankenindustrie hebben kritiek. Op basis van de CE Delft-cijfers kan geen goede keuze over statiegeld worden gemaakt, zeggen ze. De industrie hoopt het succes van een eigen proef voor vrijwillige afvalinzameling nog aan te tonen. De bedrijven trekken de kwaliteit van CE Delft in twijfel.
Bergsma schrikt niet van die aanval. Hij snapt waar de weerzin vandaan komt. Als de overheid besluit om statiegeld uit te breiden, moeten de bedrijven dat samen betalen. Supermarkten, bier- en frisverkopers kunnen de kosten wel verhalen op de consument, door hun product duurder te maken.
Deels komt de investering vanzelf terug, zegt Bergsma. “Bekend is dat mensen bonnetjes van ingeleverde verpakkingen niet inleveren voor geld.” Dit levert de industrie miljoenen op, denkt CE Delft.
Naast de kostenpost van 10 tot 110 miljoen euro zou statiegeld jaarlijks ook geld opleveren. CE Delft voorziet jaarlijkse losse baten. Gemeenten kunnen maximaal 80 miljoen euro besparen op hun reinigingsdienst, omdat er minder zwerfafval ligt. Minder scheiding en verwerking van afval zou nog eens 6 tot 8 miljoen euro besparen. Ook minder leegbeurten van afvalbakken zou miljoenen besparen.
Aan dit soort maatschappelijke baten hebben supermarkten en drankverkopers niks. Logisch dus, zegt Bergsma, dat ze daar niet verheugd op reageren. Volgens Recycling Nederland, een samenwerkingsverband van milieuorganisaties, is uitbreiding van statiegeld nu de enige logische vervolgstap.