Italië sluit geheime deal met Libische mensen­smokkelaars

Twee afgevaardigden van de Italiaanse geheime dienst zijn deze lente naar Sabratha in Libië afgereisd om te onderhandelen met mensensmokkelaars. Ze beloofden grof geld en ondersteuning in ruil voor het stoppen van migranten’, vertelt Samir. We spreken hem telefonisch vanuit het noordwesten van Libië en gebruiken een schuilnaam voor zijn veiligheid. Samir doet al zes jaar undercover onderzoek naar mensensmokkel in opdracht van een Europese lidstaat, zijn rapporten worden gerespecteerd door de Verenigde Naties. De geheime deal van de Italiaanse regering met de belangrijkste Libische smokkelbazen werd door vier goedgeïnformeerde bronnen bevestigd aan De Standaard.

Brigade 48

De deal met de smokkelaars, die zich ‘Brigade 48’ noemen (DS 23 augustus), is de voornaamste reden voor de spectaculaire daling. In augustus nam de stroom af met 86 procent, van 21.294 in augustus 2016 naar minder dan 3.000 dit jaar. Het aantal aankomsten per dag daalt nu nog sneller dan in de maand na de deal met Turkije in 2016 (zie grafiek). De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) deelt mee dat de voorbije 22 dagen niemand verdronken is op zee.

De Italianen willen hun contacten met de smokkelaars natuurlijk liever geheimhouden. In een rapport van de VN-Veiligheidsraad worden de leiders van Brigade 48 genoemd als de belangrijkste schakels in de mensensmokkel naar Italië. Ze verkrachten, moorden en folteren op grote schaal. Het Italiaanse ministerie van Buitenlandse Zaken ontkent dat Italië met hen onderhandelt. De verklaring voor de opdrogende migratiestroom moet volgens de Italianen gezocht worden bij recente maatregelen op zee, zoals de gedragscode voor ngo’s en een efficiëntere Libische kustwacht.

Maar de daling begon al vroeger en de Libische kustwacht houdt minder mensen tegen dan twee maanden geleden. Migratie-experts zijn het erover eens dat de Italiaanse uitleg niet klopt. ‘Alle bronnen die ik ter plaatse heb gecontacteerd, bevestigen dat de smokkelaars van kant zijn veranderd in ruil voor Italiaans geld’, zegt migratie-expert Mattia Toaldo van de denktank ECFR. De rubberbootjes vertrekken gewoon niet meer.

‘Het is slim van de Italiaanse regering om breed te communiceren over maatregelen op zee, terwijl je intussen aan land een geheime deal maakt met de smokkelmaffia’, zegt de Italiaanse migratie-expert Matteo Villa van de denktank ISPI. Helaas voor Italië zijn de smokkelaars minder discreet. Op een publieke Facebookpagina vertellen ze doodleuk dat Italië hen opdracht heeft gegeven om een legertje van ‘500 jagers’ op te richten.

5 miljoen dollar

‘De Italianen betaalden 5 miljoen dollar aan de smokkelaars’, zegt Samir. ‘Om zich in te dekken laat Italië het geld passeren door het politiekantoor en het stadhuis van Sabratha. De smokkelbende heeft daar haar officiële hoofdkwartier van gemaakt. Volgens de bronnen van Samir is de 5 miljoen slechts een voorschot. ‘De Italianen wilden eerst weten of de migratie effectief vermindert. Bashir Ibrahim, de kersverse woordvoerder van Brigade 48, waarschuwt de Italianen dat het geld moet blijven stromen. ‘Dit is een wapenstilstand. Als de steun aan onze burgerwacht stopt, zullen we niet de capaciteit hebben om dit werk te blijven doen’, zegt Ibrahim aan Associated Press.

De vraag is of de deal überhaupt kan standhouden te midden van het kluwen van milities, islamistische terreurgroepen en rivaliserende regeringen in Libië. Volgens de IOM zijn er 1 miljoen Afrikaanse migranten in het land, de helft zegt naar Europa te willen migreren. ‘Je zal ze niet plots een andere route zien nemen. Alleen de grote clans hebben voldoende contacten om zulke operaties op te zetten. Als kleine spelers het proberen, riskeren ze hun leven.’ Volgens Villa kan de ‘Libië-deal’ de zomer overleven. Hij verwijst naar de Italiaanse gaswinning in Libië. Het gasbedrijf Eni slaagt erin om 400 km pijpleiding, dwars door Libische oorlogsgebieden, te beveiligen. ‘De verschillende milities worden goed betaald en de gaswinning blijft stabiel.’

Intussen probeert de Europese Commissie Libië te ondersteunen door de kustwacht op te leiden en de regering in Tripoli diplomatiek te helpen. ‘Dat is de enige manier om het geweld in te dammen’, zegt migratie-expert Toaldo. ‘Maar de lidstaten zijn ongeduldig. De verkiezingen in Duitsland, Oostenrijk en Italië komen eraan. Ze willen allemaal snel resultaten. En als je druk zet op de Libiërs, dan vervallen ze in oude technieken. Dan zullen ze brutaal geweld gebruiken en worden de migranten het slachtoffer.