Grote rode familie viel uiteen

De verbondenheid is verdwenen, het ebt weg, je staat er alleen voor – als je op de Langebuorren in Stiens vraagt hoe het gaat, zijn dit de eerste antwoorden die je krijgt. Het miezert tussen El Farao’s telefoonwinkel en Pieter Jelles Eatcorner.

Maar als je even uit de regen gaat staan en je praat wat langer, dan komen de voorbeelden van het tegenovergestelde vanzelf. Jongens die scheidsrechteren op de voetbalclub. Vaders die kaatslessen geven aan kinderen. Bewoners van het naastgelegen Hallum die samen vrijwillig een wegbezuinigd zwembad openhouden. En toen een Syrische Stienser een hartstilstand kreeg, waren er in mum van tijd vier mensen bij om hem te reanimeren.

Zelfs de tandartsassistente uit buurdorp Marrum die haar armen over elkaar sloeg en zei: „Ik woon in mijn huisje, ik ga niet de wereld redden”, en die maar één keer in haar leven heeft gestemd, omdat haar moeder zei dat het moest, die nam wel het kind van een vluchtelingengezin mee in de auto naar de voetbalclub. Ze heeft ook een keertje bij hen gegeten en lekker ook, al weet ze niet uit welk land ze kwamen. Dat gezin woont nu niet meer in Marrum. Er werden stenen door de ruiten gegooid, de jeugd treiterde ze weg.

Jan Jager, pas gepensioneerd hoogspanningstechnicus, wijst in zijn woonkamer onder de scheepjeslamp naar achteren. Daar woont een buurman van 91 jaar, en de Jagers letten altijd een beetje op hem – „zonder dat hij het zelf wist”. Gaat ’s ochtends het licht aan, gaat het ’s avonds weer uit? Op een dag belde tafeltje-dekje bij hen aan omdat de buurman niet opendeed. Zijn ze gaan informeren bij de familie. Hij had een dagje naar het ziekenhuis gemoeten. De volgende middag ging bij Jager de bel. Staat hun buurman voor de deur om te bedanken dat ze zich om hem hadden bekommerd. En toen bleek dat niet alleen de Jagers op de oude buurman letten, maar ook de buren rechts en de jongelui aan de overkant. Ach, zo doe je dat. Je hoeft niet de halve wereld op de schop te nemen, maar wel je omgeving. En waarom moet er altijd iets voor terugkomen?

Anne Symen en Helen Hoekstra in hun woonkamer. Foto Kees van de Veen

Misschien kun je het zo het beste samenvatten: het grote, georganiseerde verband is er niet meer. Maar kleine, zelfgebreide verbanden zijn er des te meer.

Het grote verband in Stiens, dat was lang de rode familie van partij PvdA, omroep VARA, vakbond NVV. De grote SDAP-voorman Troelstra groeide op in een huis aan het kerkplein, waar nu de Pieter Jelles Singel loopt. Iedereen die we spreken, stemt op de PvdA, heeft op de PvdA gestemd of moest er van zijn ouders op stemmen. Terwijl de partij in het hele land opdoffers kreeg bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014, maakte ze in Stiens juist „een behoorlijke klapper”, zegt actief partijlid Jan Jager. Op het vasteland was ze in geen enkele gemeente groter dan hier in Leeuwarderadeel: bijna 29 procent.

Die „plus”, zegt Jager, raakte de partij vorig jaar alweer kwijt bij de verkiezingen voor Provinciale Staten. Hij verwacht de kiezers ook niet terug bij de Kamerverkiezingen. „Ze dachten dat de PvdA in de regering bepaalde ontwikkelingen zou tegenhouden. Iedereen kreeg klappen van de crisis. Maar die klappen zijn onderaan het hardst aangekomen. Mensen zijn naar rechts opgeschoven, naar de PVV.”

Sneeuwbal

De aankondiging van Lodewijk Asscher deze week, dat hij zich kandidaat stelt voor het partijleiderschap, maakt weinig indruk in Stiens. De meeste mensen zien het als een zet in de campagne, niets meer.

Toen zij afdelingsvoorzitter was, had de PvdA 48 leden, zegt fysiotherapeut Karin van der Burg. In oktober, bij de laatste vergadering voor de fusie met de afdeling Leeuwarden, kwamen alle actieve leden: een stuk of twintig. Maar het kalft af en dat is zorgelijk, zegt Van der Burg. „De individualisering gaat maar door en de sneeuwbal rolt van de politiek af. Voor wie spreken politici nog, als hun achterban zo klein is? En: hoe ondiep wordt de vijver waar de partijen politiek talent uit moeten ophalen?” Iedereen die wilde, is in Leeuwarderadeel al eens gemeenteraadslid geweest. Er zijn geen opvolgers, zegt Van der Burg. De leeftijdgenoten van haar zoon Rick, 19 jaar, die bereiken ze niet meer. „Politiek is uit, of zo.”

Anne Symen Hoekstra (46), een lange man met kortgeknipt haar, draagt een krat met boodschappen de Jumbo uit, een van de drie supermarkten in Stiens. Zijn vrouw Helen (49) doet de kofferbak van hun auto open. Toen ze elkaar leerden kennen, werkten ze allebei in de zorg. Twee jaar geleden kreeg Anne Symen problemen met zijn manager en wendde hij zich tot de vakbond om hulp. Dan moest hij toch echt zelf een brief schrijven, zei de vakbondsmedewerker door de telefoon. „Waar ben je dan lid voor?” Hij kreeg op 1 april ontslag en had op 4 april een nieuwe baan bij Friesland Campina, een van de grote werkgevers in de buurt.

Ook bij de Hoekstra’s begon het gesprek zo: „Je staat er alleen voor. Het is ieder voor zich.” Maar ze zeggen erbij dat ze gelukkig zijn, dat ze zich redden. „Het is prima zo. Soms voel je dat je in de kou staat, soms voel je de kracht dat je het zelf oplost.” In elk geval stemmen ze niet meer uit gewoonte. Ze pakken het internet erbij en pluizen de partijen helemaal uit. Helen stemt nog altijd PvdA. Anne Symen soms wel, soms komt hij uit bij D66, VVD of PVV.

Drie zusjes zitten in het koffiebuffet in de Hema. Herfstvakantie, dus ze zijn alle drie vrij. De oudste, Marina Ghattas, mag voor het eerst stemmen en daar verheugt ze zich op. Ze zijn koptische christenen, hun ouders kwamen 22 jaar geleden uit Egypte. In de eerste klassen van het vmbo in Sint Annaparochie werden de oudste zusjes „zwarte” genoemd. Ze kijken quasi- verbaasd naar elkaars ivoren teint. Hun vader is eigenaar van de telefoonwinkel, maar denk niet dat ze de mooiste smartphones hebben. Marina zegt dat ze er te vaak een is kwijtgeraakt. Komt, denkt ze, doordat ze ze krijgt. „Je beseft pas de waarde van iets als je het zelf hebt gekocht.”

Gaat zij haar ouders volgen bij het stemmen? Ze schiet in de lach. „Mijn vader stemt op Geert Wilders. Ik ga er nog even op studeren.”