Publiciste Angela Nagle fileert de oorlog tegen alles wat links is

Zelfs Mary Beard moest er onlangs aan geloven. De achtenswaardige Britse classica had het gewaagd te beweren dat ook Romeins Brittannië al een etnisch ‘diverse’ samenleving was. De 62-jarige hoogleraar uit Cambridge werd daarna online vakkundig aan stukken gescheurd als een van lotje getikte oude trut met overgewicht. Beard toonde zich geschokt over de stortvloed aan hoon, haat en woede, gesteld ‘in oorlogstaal’.

Welkom in de wereld van alt-right.

In Kill All Normies fileert de progressieve Ierse publiciste Angela Nagle het Amerikaanse alt-right-universum – het alternatieve rechts dat dweept met Trump en in de VS een culturele revolutie wil bewerkstelligen. Alles wat links is, is een dankbaar doelwit voor online mobilisatie. Racisme en seksisme zetten daarbij de toon, op zijn tijd afgewisseld met krokodillentranen over onschuldig kinder- of dierenleed. Dit alles in een semi-ironische mix van sadisme en sentiment.

Dat is een harde stijlbreuk met de pijprokende eruditie van een eerdere lichting rechtse critici van ‘cultureel links’. Conservatieven als Allan Bloom, met zijn The Closing of the American Mind (1988), hekelden ook al de politieke correctheid en het ‘cultuurrelativisme’ van links. Maar dan vooral uit naam van contrarevolutionair elitisme en family values. Ideologen en activisten van alt-right als Steve Bannon en Milo Yannopoulos zijn juist, zoals hun linkse voorgangers in de jaren zestig, culturele revolutionairen. Ze hebben lak aan mainstream waarden en de millennials onder hen putten, als kinderen van hun tijd, eerder uit comics dan uit werk van Edmund Burke of Plato.

Dat maakt het er niet minder serieus op. De fakkeloptocht van neonazi’s in Charlottesville bewees dat de beweging niet alleen een pleisterplaats is voor sneue toetsenbordtijgers, maar ook voor apocalyptische ondergangsdenkers (Bannon), witte supremationisten (Richard Spencer), Zuidelijke revanchisten, en antisemitische complotdenkers die in het gevestigde rechts van de Republikeinse partij niets van hun gading vonden – vóór Trump.

Nagle’s boek verscheen voor die rellen. Zij behandelt alt-right allereerst als een nieuwe stap in digitale ontnuchtering. In plaats van het democratische Walhalla waar cyberutopisten in de jaren negentig op hoopten, is internet een online zuipkeet geworden voor extremisten en scherpslijpers, van links en rechts, die tegenstanders of onaangepasten in eigen kring tot de orde roepen, vernederen en collectief affakkelen. Ze is met name gefascineerd door alt-right favoriet Milo Yannopoulos, die carrière maakte met online tirades tegen feminisme en identiteitspolitiek. Een ‘Gevaarlijke Flikker-tournee’ van de homoseksuele Yannopoulos langs Amerikaanse campussen werd een reizend circus, inclusief tegenacties, boycots en vuistgevechten.

Lees ook Inspirator achter Trump komt ten val, over de opkomst en ondergang van Yannopoulos

Nagle’s provocerende stelling luidt, dat dit alt-right in stijl en methode in feite een kleinkind is van de counterculture van de jaren zestig. Het heeft dezelfde afkeer van de zittende elite én het matte ‘klootjesvolk’ (de Normies, of doorsnee-mensen), put gretig uit de popcultuur en heeft lak aan maatschappelijke taboes en ‘fatsoen’. Kortom, de beweging is in ideologisch opzicht onderdeel van de backlash tegen de linkse jaren zestig, met hun strijd om rechten voor vrouwen en minderheden, maar is tegelijk schatplichtig aan het rebelse, antiburgerlijke karakter daarvan. Gemeen aan beide is een cultus van ‘transgressie’, het vieren van aanstootgevend non-conformisme en ongebreidelde zelfexpressie.

Machtsstrijd

Dat laatste gaat zeker ook op voor Nederland, waar GeenStijl kan gelden als een voorloper van dit door internet aangejaagde, populistische rechts. Gemeenschappelijk aan de linkse tegencultuur van weleer is volgens Nagle ook de strategische overtuiging, ontleend aan de marxistische denker Gramsci, dat culturele hegemonie het voorportaal is van een politieke revolutie. Eigentijds gezegd: een blog is belangrijker dan een fabrieksbezetting. ‘Organische intellectuelen’ die cruciale opinieposities innemen zijn in zulke culture wars onmisbaar, dat heeft nu ook de rechtse blogosfeer begrepen. In die context is ‘alt-links’, een term die in omloop is gebracht door Trump, gewoon een andere naam voor wat in de VS sinds jaar en dag de counterculture wordt genoemd, het antiburgerlijke links (dat destijds evenmin gevrijwaard was van geweld en antisemitisme).

‘Kill All Normies’ leest als een pamflet voor het wakker schudden van links

Het maatschappelijke doel is uiteraard totaal anders. Alt-right wil afrekenen met de egalitaire en emancipatoire inzet van links. Gelijkheidsdenken moet met wortel en tak worden uitgeroeid. In die programmatische zin is alt-right helemaal niet alternatief of nieuw, maar eerder klassiek radicaal- of extreem-rechts. Nagle herkent er de geest van Nietzsche in, met zijn afkeer van ‘slavenmoraal’ en lofzang op brute ‘wil tot macht’. Nietzscheaans is tevens de luidruchtige behoefte aan onbeschroomde ‘mannelijkheid’, een verlangen dat ook opspeelt onder meer gevestigde conservatieve denkers.

Nagle schrijft dit alles vlijmscherp op. Kill All Normies leest als een pamflet voor het wakker schudden van links, dat zich veel te lang heeft overgeleverd aan elitaire identiteitspolitiek die alt-right alleen maar wind in de zeilen heeft gegeven. Erg historisch is ze jammer genoeg niet, omdat ze zich beperkt tot de wereld online. Daardoor komt niet erg uit de verf dat wat nu alt-right heet, diepe wortels heeft in Amerikaans nativisme en het geloof in witte superioriteit én verval. Begin 20ste eeuw, ook een periode van morele paniek over massa-immigratie, verschenen in de VS tal van boeken met titels als The Twilight of the White Race (1916), The Rising Tide of Color (1920) en The Menace of Colour (1925). Echo’s van die existentiële angst voor verdwijning van het blanke ras klinken in Europa ook nu weer volop, in de rechts-populistische complottheorieën over ‘omvolking’.

Vampierkasteel

Nagle spaart links niet, integendeel. Haar hardste verwijten betreffen een Amerikaans links dat correcte opvattingen en taalgebruik belangrijker is gaan vinden dan actie aan de basis: ‘De cultus van slachtofferschap is de kern geworden van moderne linkse identiteitspolitiek’. Instemmend citeert ze Mark Fisher, een marxist die gedeprimeerd afscheid nam van het ‘vampierkasteel’, zijn term voor online-links, waar social justice warriors patrouilleren met ‘de priesterlijke behoefte anderen te excommuniceren, de pedante neiging fouten als eerste te willen signaleren en de hipster-wens om bij een incrowd te horen’. Nagle spreekt van een agressieve ‘groepshysterie’ die het ‘gewone’ (niet per se witte) Amerika heeft vervreemd.

Het is geen erg originele diagnose, die ook niet volledig overtuigt. Zo verklaart het niet de haat tegen Obama – inclusief zijn ziektekostenplan – en waarom de helft van Amerika toch nog op Clinton stemde. Sociale ongelijkheid, het gevoel van achterstelling en racisme wegen nog altijd zwaarder dan ergernis over een universiteit met hyperdiverse gender-labels.

Wat dan? Nagle oppert één remedie. Links moet terug naar de basis en de intellectuele cultus van ‘transgressie’ en identiteitspolitiek afzweren. Ze maakt zich zorgen dat het ontremde idioom van alt-right daarover begint door te dringen in de mainstream en ‘genormaliseerd’ wordt, een trend die ook in Nederland is waar te nemen.

Herbronnen bij het ‘klootjesvolk’, dus, om niet te spreken van ‘verbinden’. Ze herhaalt daarmee in feite wat de links-liberale filosoof Rorty en vele anderen ook al eerder bepleitten: een hernieuwd links engagement met lotsverbetering van de gesmade mainstream.

Dat klinkt een beetje als een open deur en het is ook makkelijker gezegd dan gedaan. Bovendien, een ideaal ‘dat rechts niet zo makkelijk kan kapen’ heeft links natuurlijk al: dat is precies het gelijkheidsdenken, inclusief de strijd om de rechten van vrouwen en minderheden, dat nu zwaar onder vuur ligt.

Dat neemt niet weg dat Kill All Normies verplichte kost is voor wie de huidige online culture wars wil begrijpen. Die woeden niet alleen in Trumpland volop, maar ook hier.