Bern – Hoe direct mag directe democratie zijn? Voor Hans-Ueli Vogt, hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit van Zürich en parlementariër namens de Schweizerische Volkspartei (svp), kan het niet direct genoeg. En dus lanceerde de jurist de initiatiefwet ‘Schweizer Recht statt fremde Richter’, die eind 2018 onderwerp van een referendum moet zijn. Strekking: Zwitserland hoeft zich niet te houden aan internationale verdragen als die niet via een referendum zijn goedgekeurd. Daaruit volgt dat Zwitserland zich moet losmaken van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens (evrm). Zo wordt voorkomen dat Europese rechters in Straatsburg hun neus steken in Zwitserse aangelegenheden. De svp probeert volkenrechtelijke obstakels weg te nemen om de politieke troefkaart van xenofobische sentimenten uit te spelen. In 2010 oordeelde de hoogste rechtbank van het land dat het Europees recht – bij gebrek aan een constitutioneel hof – in geval van tegenspraak met een referendumresultaat zou moeten prevaleren boven nationaal recht. Sindsdien zint de svp op een breuk met het volkenrecht. Collega-hoogleraren van Vogt omschreven zijn voorstel in een verklaring als levensgevaarlijk. Het evrm, dat Zwitserland in 1974 ondertekende, betekent voor de Zwitsers een garantie van hun grondrechten. Dat verdrag opzeggen, levert het land uit aan de willekeur van demagogen.

Werkgeversverbanden vrezen voor economische stabiliteit als in het kielzog van het evrm ook de honderden economische verdragen die Zwitserland met de EU-landen heeft gesloten worden opgezegd. De Bundesrat, de nationale regering, gaf een negatief advies. En nu voegt ook het mensenrechtencomité van de VN zich in de discussie. In een evaluatie van de situatie in Zwitserland pleit het comité ervoor dat voorstellen die indruisen tegen het volkenrecht niet worden toegelaten tot Zwitserse referenda.

Daarbij heeft het comité het ook voorzien op het omstreden minarettenverbod uit 2009. Vanzelfsprekend staat de svp op de achterste benen. ‘Hier bemoeit een vreemd gremium zich met Zwitserland, dat helemaal geen verstand heeft van onze directie democratie’, schamperde Vogt, daaraan toevoegend dat het VN-comité bestond uit ‘zogenaamde experts uit landen als Oeganda, Egypte en Tunesië’. De gewezen Zwitserse Bondsrechter Giusep Nay verwelkomde het VN-advies. ‘Het stemt overeen met de directe democratie wanneer voorstellen die schade toebrengen aan de mensenrechten ongeldig worden verklaard’, zei Nay. ‘Anders onderscheidt een democratie zich in niets van een dictatuur.’