Gêne in Ripoll: ‘hun’ imam lijkt het brein achter de terreur in Catalonië

Zeven agenten met automatische wapens in de aanslag bewaken zaterdag de rotonde bij de entree van het stadje Ripoll (11.000 inwoners). Er staat een lange file voor de stad en passerende auto’s worden gecontroleerd. Deze gemeente, honderd kilometer ten noorden van Barcelona en niet ver verwijderd van de grens met Frankrijk, blijkt het criminele hoofdkwartier van de voornamelijk jeugdige verdachten van Marokkaanse afkomst die afgelopen donderdag in Barcelona en kustplaats Cambrilsmet voertuigen aanslagen pleegden. Veertien mensen verloren hierbij het leven. Ruim vijftig mensen liggen nog gewond in het ziekenhuis.

Een cel van twaalf mannen heeft naar alle waarschijnlijkheid maandenlang gewerkt aan het voorbereiden van terreuraanslagen. Bijna alle verdachten zijn nu opgepakt of gedood maar de vermoedelijke chauffeur van het voertuig dat donderdagnamiddag vijfhonderd meter over de boulevard La Rambla raasde, de 22-jarige in de Marokkaanse stad M’rirt geboren Younes Abouyaaqoub, is nog voortvluchtig. In Catalonië is een klopjacht gaande naar deze inwoner van Ripoll die op nummer 9 van de Calle Santa Magdalena een keurig appartement bewoonde.

Lees ook: De Spanjaard is geoefend in veerkracht, over de dag na de aanslag.

Enorme gêne is wat je vooral proeft bij de bewoners van het fraaie stadje Ripoll waar het zaterdag marktdag is. Dat uitgerekend inwoners van dit vriendelijke oord, waar bij het gemeentehuis een enorme Catalaanse onafhankelijkheidsvlag hangt, verantwoordelijk zijn voor de gruweldaden die met name buitenlandse toeristen fataal is geworden, kan men maar moeilijk vatten. „Iedereen gaat hier altijd heel vriendelijk met elkaar om en ook de paar honderd Marokkaanse inwoners zijn goed geïntegreerd”, verzekert Juan Sánchez (73) die met zijn vrouw groenten inkoopt.

Bekijk ook de tijdlijn: het begint allemaal met een gasexplosie

Op een bankje bij de rivier zitten drie bejaarde Marokkaanse mannen die aanvankelijk zelf niets willen vertellen over hun afkomst. „Wij komen uit de hemel”, zegt de oudste die zich later voorstelt als Mohammed. Ja, natuurlijk is het verschrikkelijk wat er is gebeurd. „In geen enkel geval mag je uit naam van Allah mensen doden. Nu dat wel is gebeurd zal dit de verhoudingen tussen de bewoners onderling schaden. Een rotte tomaat in een kist kan alle andere snel bederven”, zegt hij.

De aanslagplegers uit Ripoll zijn bij vrijwel alle inwoners bekend. „Als je hier een week woont, ken je iedereen van gezicht”, zegt Mohammed. Het is voor hem een groot raadsel hoe de jonge, in een enkel geval nog minderjarige, mannen tot deze terreuractie zijn gekomen. „Ze moeten vogels in hun hoofd hebben. De politie zal snel moeten achterhalen wie ze heeft gek gemaakt. De duivel mag niet ontsnappen.”

Op het Plaza Cívica vertelt Elisabeth (21), de serveerster van Pastisseria Costa, dat de politie vrijdagnacht honderd meter verderop een huis is binnengevallen. Daar woonde de imam. Naar verluidt heeft de politie de woning doorzicht op spullen maar ook om DNA van de imam, Abdelbaki Es Satty, te vinden. Het vermoeden bestaat dat het stoffelijk overschot van de ongeveer 40-jarige man is gevonden in een huis in de stad Alcanar. Dat pand explodeerde afgelopen woensdag.

Uren na de aanslag in het centrum van Barcelona maakte angst plaats voor berusting.

De politie gaat ervan uit dat dit huis een bommenfabriek was waarmee de verdachten aanslagen hadden willen plegen. In de puinhopen van het pand zijn tot nu toe al 120 zelfgemaakte explosieven gevonden. De terroristen zouden van plan zijn geweest een of meerdere aanslagen te plegen. Volgens sommige Spaanse media zou de terreurcel van plan zijn geweest de basiliek La Sagrada Familia op te blazen. Politiechef Josep Trapero wilde zondag in het belang van het onderzoek nog niet zeggen welke doelwitten er waren.

„Ik vind het allemaal heel beangstigend wat nu bekend wordt”, zegt Josefina Sanz (72) die op een terrasje in het centrum koffie drinkt. Ze zegt het eerlijk: ze heeft het niet zo begrepen op de honderden Marokkanen (‘moros’) in Ripoll. „De meesten hangen de hele dag rond op straat of in een café en je begrijpt nooit hoe ze aan de kost komen.” Ze heeft het hun ook nooit gevraagd. Ze kent geen enkele Marokkaan persoonlijk. „Ik ben behoorlijk racistisch”, zegt ze „maar ik doe niemand kwaad hoor.”

Ze pakt haar mobiele telefoon om een appje te tonen dat ze zojuist kreeg opgestuurd van een vriendin. Het bericht toont een foto van de twee jaar geleden op het strand van Bodrum aangespoelde en verdronken Syrische jongetje Aylan Kurdi. Daarnaast staat een foto van een jongetje in een vergelijkbare pose dat donderdag is doodgereden op La Rambla. „De dode vluchteling werd overal getoond, de door een immigrant vermoorde jongen wil niemand laten zien. Dat is kennelijk te gevoelig”, zegt ze.

Ineens was de imam vertrokken

Sanz wijst de weg naar cafetaria Esperanza (‘Hoop’) tegenover het treinstation. Het is de belangrijkste ontmoetingsplek voor de Marokkaanse gemeenschap. Zo’n twintig mannen zitten er ’s middags zwijgend aan kleine tafeltjes naar de televisie te kijken. Het journaal opent met het nieuws: El Imám de Ripoll sospechoso. Hun voorganger in de moskee is verdachte. De televisie toont de slaapkamer van de imam en zijn rommelige woning. Zijn matras ligt op de grond.

De vaste bezoekers van Esperanza weten te vertellen dat de imam een goede twee jaar geleden is komen werken in hun gebedshuis. ,,Hij gaf onder andere koranlessen aan de jongeren’’, zegt Mohameddi (61) die achter een dambord zit. In de preken van de imam is Mohameddi, die al dertig jaar als metselaar de kost verdient in Spanje, nooit iets bijzonders opgevallen. „Hij zei nooit iets raars.” De imam zou vooral zijn best hebben gedaan zo min mogelijk op te vallen. Hij was vader van negen kinderen en zou grappend verteld hebben dat hij van plan was met zijn gezin één voetbalteam te vormen.

Een maand geleden is de imam plotseling vertrokken. „Met een groot busje is hij weggereden”, zegt Mohameddi. „Hij wilde ergens anders naar toe. Waar hij meer kon verdienen.” Tegen sommigen zou hij hebben gezegd naar België te willen. Dat land had hij vaker bezocht. De laatste tijd bidden de moslims van Ripoll zelf, zonder geestelijke begeleiding. Via de televisie horen ze zaterdagmiddag dat hun gebedsleider naar alle waarschijnlijkheid in een huis vol zelfgemaakte explosieven het leven heeft gelaten.

Spanje gold als waarschijnlijk doelwit voor terreur. Dat er in dertien jaar geen aanslag plaatsvond, is te danken aan goed getrainde antiterreurdiensten.