/dc-useruploads-images/ef16fb36d1d945a8acf85089d9e6930b.png)
Sinds de veldslag van zaterdag in Charlottesville worstelt Amerika heftig met zichzelf. Is de verdere opkomst van racisme, nazisme en fascisme onontkoombaar? Is Donald Trump er de aanstichter of een uiting van? Is een nieuwe burgeroorlog mogelijk?
In dit verhaal doe ik een poging tot duiding aan de hand van beschikbare bronnen - met een kijktip en dertien leestips.
Een goede manier om te beginnen, en bijna te voelen wat er in het weekeinde van 12 en 13 augustus is gebeurd in Charlottesville, is te kijken naar deze reportage op Vice.
Redacteur Elle Reeve ging mee met leiders van de ‘Unite the Right’-manifestatie en registreerde hun tevredenheid over een succesvolle operatie. Komend weekend vervolgd.
Christopher Cantwell, een voorman van de witte nationalisten: ‘Eén dode? Ja, die stomme ‘animals,’ onze rivalen (de antifascistische demonstranten), letten niet op en zagen geen kans weg te komen van die auto. Een aantal mensen raakte gewond, dat is betreurenswaardig, maar het was meer dan gerechtvaardigd.’
Voor wie de details van ‘Charlottesville’ heeft gemist even een korte samenvatting. (Die kun je ook overslaan, dan kom je meteen bij de leestips, en mijn eerste poging tot duiding.)
Het begon vrijdagavond zo. De verzamelde nationalistische activisten marcheerden over de campus van de Universiteit van Virginia en schreeuwden leuzen als: ‘Jullie zullen onze plaats niet innemen,’ ‘bloed en bodem,’ ‘Joden zullen onze plaats niet innemen. Wiens straten? Onze straten!’
Leden van een
‘antifa’
tegendemonstratie riepen:
‘geen KKK!’,
‘geen nazi’s,’ ‘geen fascistische Verenigde Staten.’
Daar tegenin riep de eerste mars weer: ‘White Lives Matter.’
En de tegendemonstratie: ‘Black Lives Matter.’
Wat een felle, maar vreedzame uitwisseling van sterk tegenstrijdige leuzen had kunnen blijven, werd al snel grimmig, en liep zaterdag helemaal uit de hand toen de groepen op de straten van Charlottesville slaags raakten, de politie veel te laat en te zwak tussenbeide kwam en een man doelbewust inreed op een stoet antifascistische betogers.
Negentien gewonden en één dode waren het directe gevolg.
Op het eindeloze internetriool dat de opkomst van deze bloed-en-bodem-betogers al jaren opzweept werd het 32-jarige slachtoffer belachelijk en verdacht gemaakt. Zij was niet tijdig gevlucht want volgens The Daily Stormer was zij te dik om weg te komen. Bovendien zou zij als kinderloze 32-jarige vrouw wel verschillende abortussen achter de rug hebben. De site is vandaag onbereikbaar.
Twee state troopers, politiemensen van de staat Virginia, kwamen om in een helikopterongeluk, toen zij de rellen uit de lucht waarnamen.
Deze twee visies zijn radicaal tegengesteld
Zodra Amerika en de rest van de wereld tot zich hadden laten doordringen wat er in het weekeinde van 12 en 13 augustus aan symbolen, kreten en geweld over straat was gegaan in Charlottesville kwamen de vragen.
Is dit een afschuwelijke oprisping van de oude burgeroorlog of een teken dat een serieuze vorm van nazisme in de VS is ontstaan? Zijn racisme en een hele reeks verwante anti-verschijnselen op grote schaal in opkomst – anti-modernisme, anti-feminisme, anti-intellectualisme?
Danielle Allen betoogt in The Washington Post dat het geen echo van oude scheidslijnen is, maar een nieuw en acuut gevecht om de ziel van de multiculturele samenleving. Zij schrijft: ‘De wereld heeft nooit een waarachtig multi-etnische samenleving gevormd waarin geen etnische groep duidelijk in de meerderheid was, en waarin politieke, sociale en economische gelijkheid voor iedereen binnen bereik waren. Wij zijn nu verwikkeld in een strijd of we willen samenwerken om zo’n wereld te bereiken.’
Een radicaal andere visie werd verwoord door John Hawkins op het conservatieve opinie-forum Townhall. Hij veroordeelt de automoordenaar, zoals hij de leiders van de nationalistische marsen wegzet als niemanden in conservatieve kringen. Richard Spencer en David Duke zijn creaties van de linkse politiek-correcte media. Vandaar zijn stelling: ‘How the Liberal Media Created Charlottesville.’
Ook linkse activisten kunnen gewelddadig zijn
President Donald Trump was er na de veldslag als de kippen bij om geweld ‘van beide kanten’ te veroordelen. Hem is sindsdien, ook door tal van partijgenoten, verweten dat hij de witte racisten met hun nazi-retoriek niet ronduit veroordeelde. Maar de ‘antifa’ tegendemonstratie bestond ook niet uit alleen maar lieverdjes.
Het is moeilijk om bij de opkomst van gewelddadig links niet te denken aan de militanten die begin vorige eeuw streden tegen fascisten
The Atlantic heeft een verontrustend stuk van Peter Beinart over ‘The Rise of the Violent Left.’ Het is moeilijk om bij de opkomst van een gewelddadig links niet te denken aan de linkse militanten die in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw streden tegen de opkomst van de fascisten in Italië, Spanje en Duitsland.
Moedig, begrijpelijk, maar geen recept voor wereldvrede gebleken.
Zoals vaak in turbulente Amerikaanse tijden houdt E.J. Dionne, columnist van The Washington Post, het hoofd koel.
Dit gaat om méér dan fascistische domkoppen
Hoe hebben zich onder de losse alt-right-vlag in de VS groepen ontwikkeld die anti-staat, anti-moslim, anti-joods, pro-wit en pro-wapens zijn? Daarover kwam ik een interessant stuk tegen van de filosoof des vaderlands René ten Bos op de website van Vrij Nederland. Hij stelt dat de ‘Duistere Verlichting’ waar zij voor staan niet alleen maar uit fascistische domkoppen bestaat, maar ook gevarieerde kritiek op de neoliberale consensus bij elkaar brengt.
Ten Bos: ‘De drie stellingen, die ik uit een brij van ideeën naar voren haal, laten zich als volgt samenvatten: 1) Er is geen waarheid. Iedere waarheidspretentie is onzinnig, hoogmoedig en verraderlijk. 2) Als er al ware kennis is, dan is die niet goed voor de mensen, want die zorgt ervoor dat ze zich niet langer verbonden voelen met het zijn. 3) Loyaliteit aan mensen is belangrijker dan loyaliteit aan de waarheid.’
Het is niet aannemelijk dat de lieden die vrijdag en zaterdag tot de tanden bewapend naar Charlottesville waren getrokken deze filosofische nuances in zich meedroegen, maar een deel van hun negatieve levensgevoel wordt er waarschijnlijk wel door verklaard. De onderzoeksjournalisten van het Center for Investigative Reporting kwamen met een weinig geruststellende inventarisatie van de groei van het binnenlandse terrorisme in de VS. Extreemrechts heeft aanzienlijk vaker toegeslagen dan het islamitische terrorisme.
Een onderzoek van Anis Shivani op Salon.com leverde een even zorgelijke inventarisatie op.
Er is iets heel erg mis met ultrarechts Amerika
Gaat deze opkomst van geweld niet schuwend activisme van ultrarechts en ultralinks leiden tot een nieuwe burgeroorlog? Die vraagt stelt Robin Wright in een nuttig stuk voor The New Yorker. Zij citeert de historicus David Blight van de Yale-universiteit, die zegt dat eerder in de Amerikaanse geschiedenis het uiteenvallen van de politieke partijen een graadmeter is geweest voor de mate van maatschappelijke ontbinding.
Blight: ‘Meestal weet je dat er verhoogd risico van een burgeroorlog is als de uitslag van verkiezingen of een regeringsbesluit totaal onaanvaardbaar is voor een partij of een grote groep mensen. Dat gebeurde niet in 2000 toen het Supreme Court de verkiezingswinst toekende aan George W. Bush, maar het scheelde weinig. Het is niet ondenkbaar dat het nu gebeurt.’
Zoals bij alles wat dezer dagen in de Verenigde Staten gebeurt, gaat de opwinding binnen de kortste keren over president Trump. Zijn eerste uitspraken over Charlottesville leidden tot veel verontwaardiging omdat hij het nationalistisch racisme niet vierkant veroordeeld had. Maandag deed hij dat alsnog, om het later in de week weer af te zwakken – lang niet al die United Right-betogers waren racistisch.
Ook conservatieven, zoals Erick-Woods Erickson in dit verhaal van The New York Times, verweten de president de kwalijkste uitingen niet bij hun naam te hebben genoemd. Amerika heeft een kwalijk verleden als het gaat om blanke overheersing en racisme, schrijft hij. Als neonaziplatform The Daily Stormer de president prijst, dan is er iets heel erg mis.
De rol van Trumps adviseur Steve Bannon
In een krachtige column in The Washington Post verwijt Petula Dvorak de president dat hij de fakkels van extreemrechts heeft aangestoken. ‘De nazivlaggen en die van het pro-slavernij zuiden zijn huiveringwekkende symbolen voor de miljoenen die familieleden verloren in de Holocaust en bij racistische aanslagen en onderdrukking in de VS. (…) Vandaag beleven we hetzelfde geweld, maar zonder de Ku Klux Klan-puntmutsen.’
De haat die Bannon drijft is gefuseerd met het ordinaire, narcistische karakter van zijn meester
President Trump zou niet alleen een geschiedenis hebben van sympathie voor deze extreme denkbeelden, de aanhangers behoren tot zijn trouwste volgelingen. Die wil hij niet van zich vervreemden nu zijn vertrouwensscore historisch toch al zo laag is, zoals je hier bij Gallup ziet.
De bijna Shakespeareaanse rol achter de schermen bij Trumps omgang met extreem- en alternatief rechts is natuurlijk zijn strategisch adviseur Steve Bannon. Over deze zwartkijker, stoker en intrigant is een onthullend boek verschenen, Devil’s Bargain, geschreven door Joshua Green. In de nieuwste New York Review of Books staat er een meeslepend verslag over.
De haat die Bannon drijft is gefuseerd met het ordinaire, narcistische karakter van zijn meester. Samen smeden zij onvrede, luiheid en vooringenomenheid om tot een uiterst giftig mengsel. Op dit moment is het vooral Amerikaans. Maar zo gevaarlijk dat Europa het goed in de gaten moet houden en ontstaan of uitgroeien van de samenstellende delen met alle democratische inspiratie moet zien te voorkomen.
Meer lezen?
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!
