NRC checkt: ‘NL’se boeren hebben laagste milieu-impact’

De aanleiding

‘Nederlandse boeren hebben laagste milieu-impact ter wereld’, kopte de NOS 1 augustus op haar website. Deze uitspraak komt uit een rapport van ABN Amro over ‘circulariteit in de agrarische sector’. Uit onderzoek van de bank bleek dat de gezamenlijke ‘voetafdruk’ van onder meer CO2, energie, pesticiden en antibiotica per kilo landbouwproduct in Nederland het kleinst is. Maar hoe weten ze dat zo zeker?

Waar is het op gebaseerd?

In haar rapport Alles van waarde, Circulariteit door sectoren heen besteedt ABN Amro twee bladzijdes aan de agrarische sector. Daarin staat dat Nederlandse producten de laagste milieu-impact ter wereld hebben, zowel per kilo als gerekend naar voedingswaarde. Dat komt, volgens het rapport, onder meer doordat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in 2015 gedaald is tot minder dan de helft vergeleken met de jaren tachtig. Verder is het antibioticagebruik in de veeteelt tussen 2009 en 2016 gedaald met 64,4 procent en zijn boeren betrokken bij 42 procent van de Nederlandse hernieuwbare energie. Bovendien is de Nederlandse voedselproductie efficiënt dankzij smart farming, waarbij bijvoorbeeld met satellietbeelden de gewasgroei in de gaten gehouden wordt.

En, klopt het?

De hierboven genoemde getallen van ABN Amro worden onderbouwd door onderzoeksrapporten van de rijksoverheid, RIVM en de land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland. Daar is weinig op aan te merken.

Maar hoe weet ABN Amro zo zeker dat Nederland op nummer één staat? Een lijst met de milieu-impact van verschillende landen blijkt de bank niet te hebben. „Het onderzoek hiernaar is erg versnipperd”, zegt Jan de Ruyter, sectormanager plantaardige sectoren bij ABN Amro. Voor het rapport bekeek hij verschillende onderzoeken waarbij de milieudruk van de productie van onder meer tomaten, melk en vlees van verschillende landen vergeleken worden. „Daar kwam Nederland telkens erg positief uit.”

De Nederlandse boeren zijn inderdaad bijzonder efficiënt. Dankzij technologische ontwikkelingen is de productiviteit de laatste jaren gestegen, terwijl de negatieve gevolgen van de landbouw voor het milieu afnamen, schrijft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in zijn Balans van de Leefomgeving 2016. „Per eenheid product scoort Nederland inderdaad goed”, vertelt Henk Westhoek, programmaleider Landbouw en Voedsel bij het PBL. „Maar doordat er veel per hectare grond geproduceerd wordt, is de milieu-impact per hectare hoog.” Nederland heeft bijvoorbeeld het hoogste mestoverschot per hectare in Europa, en de biodiversiteit is laag in vergelijking met andere landen.

Maar hoe doet Nederland het wereldwijd als we naar het totale plaatje kijken? „Het is lastig om verschillende landen te vergelijken, omdat er nog geen universele of Europese standaarden zijn om de milieu-impact van producten te vergelijken”, vertelt De Ruyter. „Dat Nederlandse boeren de laagste milieu-impact ter wereld hebben is een algemene trend die we zien in verschillende onderzoeken.”

Ook Westhoek vindt het lastig om met zekerheid te zeggen waar Nederland staat: „Landbouw is een complexe sector.”

Conclusie

De voedselproductie van Nederlandse boeren is efficiënt in vergelijking met die in andere landen, maar de milieu-impact per hectare is hoog. Het onderzoek waarop de stelling is gebaseerd is, blijkt versnipperd. En er is nog geen universele maat om de milieu-impact te meten. Dat maakt landen vergelijken lastig. We beoordelen de stelling daarom als ongefundeerd.