Wat te doen als Kim Jong- un echt raketten afschiet op Amerikaanse eilanden in de Stille Oceaan? Hawaii bereidt zich voor en haalt boeken uit de Koude Oorlog onder het stof vandaan.
Karlijn van Houwelingen
Voor één keer is Toby Clairmont blij dat het leger in Hawaii nooit iets weggooit. In de archieven heeft Clairmont, hoofd van de dienst die bij rampen en noodsituaties in actie komt, de nucleaire noodplannen uit de Koude Oorlog gevonden. Dikke boekwerken over hulpverlening en bescherming tegen radioactiviteit, voor het geval de Sovjet-Unie dreigementen waar zou maken.
Hij heeft in de afgelopen maanden alles afgestoft en doorgenomen. ,,Sommige elementen zijn nog steeds bruikbaar. De technische aspecten van een kernraket zijn niet veranderd."
Draaiboeken
Met behulp van de draaiboeken uit de Koude Oorlog bereidt Hawaii zich voor op het ergste. Hoofdstad Honolulu ligt op zo'n 7.500 kilometer van Pyongyang - een afstand die het Noord-Koreaanse leger vermoedelijk kan overbruggen met een kernraket. Of het ook lukt die op de gewenste plaats te laten ontploffen is onduidelijk, maar Hawaii besloot eerder dit jaar dat het daar niet op wil wachten. Het lanceerde vorige maand als eerste Amerikaanse staat een informatiecampagne om burgers te leren wat ze moeten doen in het geval van een kernaanval.
Nu president Trump en de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un verwikkeld zijn in een verbale knokpartij - 'blaffende honden', noemt Clairmont hen - beginnen crisiscoördinatoren op het vasteland Hawaii te bellen voor advies. Clairmont kreeg vertegenwoordigers van Californië, Oregon, Alaska, Nevada, de staat Washington en zelfs Massachusets aan de duizenden kilometers verderop gelegen oostkust aan de lijn - allemaal zijn ze bezorgd en willen ze weten hoe ze hun burgers kunnen voorlichten zonder paniek te veroorzaken.
Aan de Koude Oorlog hebben we het idee overgehouden dat iedereen doodgaat bij een nucleaire aanval en dat het dus geen zin heeft je voor te bereiden
Toby Clairmont
Vermorzelen
Dan is er dus nog maar een minuut of tien over om een gebouw in te komen, een parkeergarage bijvoorbeeld, of als dat niet kan, plat op de grond te gaan liggen
Rampencoördinator Clairmont
Experts zijn het erover eens dat het onwaarschijnlijk is dat Kim Jong-un uit zichzelf Amerikaans grondgebied aanvalt. De Noord-Koreaanse leider weet dat de Amerikanen dan niet zullen rusten voordat alles waar hij voor staat vermorzeld is. Maar voor het geval dát, vertelt Hawaii de 1,4 miljoen bewoners van de eilandstaat dat ze onmiddellijk naar binnen moeten gaan als het luchtalarm loeit. Kies liefst een gebouw met dikke betonnen muren, en ga naar het midden van het pand, is het advies. Kijk níet naar de flits wit licht die te zien is bij een nucleaire ontploffing, en zorg voor een ouderwetse radio - smartphones werken na een kernexplosie niet. Elke inwoner zou een noodpakket met voedsel voor twee weken in huis moeten hebben, om indien nodig dagenlang te kunnen schuilen. ,,Aan de Koude Oorlog hebben we het idee overgehouden dat iedereen doodgaat bij een nucleaire aanval en dat het dus geen zin heeft je voor te bereiden", zegt Clairmont. Maar complete vernietiging is in het geval van het relatief miezerige kernmachtje Noord-Korea niet aan de orde. ,,We schatten dat 90 procent van de bevolking overleeft."
En dus kun je maar beter klaar zijn voor de nasleep zonder elektriciteit, voedsel en infrastructuur, was de boodschap van gouverneur David Ige in een eerste Facebook-live sessie. (Zijn tip: pindakaas voor de proteïnen in het overlevingspakket.) Over enkele weken gaan de waarschuwingsbrochures de deur uit, vanaf november wordt maandelijks een speciale sirene getest. ,,We wachten daarmee tot mensen goed weten wat het betekent, zodat we niemand angst aanjagen en de test zin heeft", legt Clairmont uit in de situation room van de crisisdienst, gevestigd op de veiligste plek van Hawaii: een bunker in een uitgedoofde vulkaan, onder 3,5 meter beton en 4,5 meter grond, achter 1,5 meter dikke muren.
Rinkelende telefoon
Als het ooit zover komt dat Kim Jong-un Hawaii bestookt, rinkelt hier de telefoon. Het analoge zwarte toestel, verbonden met de controlekamers van het Amerikaanse leger, staat op een bureau in een kamertje net buiten de situation room. Twee mensen monitoren hier 24 uur per dag dreigingen voor Hawaii. Orkanen, aardbevingen en tsunami's, bijvoorbeeld.
Maar vandaag staan ook foto's van Kim Jong-un en Donald Trump op een van de computerschermen. De wacht van dienst volgt het nieuws over de twee via de website van de Washington Post en de nieuwsuitzending van Fox News. Op een tv aan het plafond verschijnen de woorden 'nucleaire dreiging' in beeld. Een raket die in Noord-Korea wordt afgevuurd, doet er naar schatting twintig minuten over om Hawaii te bereiken. Het kost ongeveer vijf minuten om de lancering op te merken en de koers van het projectiel te berekenen. Als de zwarte telefoon in Honolulu rinkelt, duurt het drie à vier minuten voordat alle sirenes loeien en via radio, tv en mobiele telefoons alarmberichten zijn verspreid. ,,Dan is er dus nog maar een minuut of tien over om een gebouw in te komen, een parkeergarage bijvoorbeeld, of als dat niet kan, plat op de grond te gaan liggen," rekent rampencoördinator Clairmont voor.
Het leven in Hawaii gaat ondanks die wetenschap door: de stranden zijn nog even paradijselijk, het 'aloha' klinkt ontspannen als altijd. ,,We zijn nogal laid back hier", zegt Flo Kaopua (36), touroperator bij Waikiki Beach en moeder van drie dochters die ze probeert weg te houden van het nieuws. ,,We zijn wel wat gewend: orkanen, tsunamidreiging. En we zijn altijd een doelwit geweest, omdat we zo belangrijk zijn voor het leger. Maar ik kan me niet herinneren dat het zo ver ging als nu."
Waar gouverneur Ige de afgelopen weken ook kwam, hij kreeg overal vragen over de Noord-Koreaanse dreiging. De lokale overheid beantwoordt geregeld ongeruste telefoontjes. In een online peiling van de Honolulu Star-Advertiser, het lokale dagblad, gaf de helft van de stemmers vorige week aan bezorgd of extreem bezorgd te zijn. Voor Matt LoPresti was de oorlogsretoriek uit Washington en Pyong- yang reden zijn noodvoorraad nog eens te controleren. Hij schat dat hij voor zes weken voedsel in huis heeft - voldoende voor het hele gezin. Maar LoPresti, namens de Democraten lid van het lokale Huis van Afgevaardigden, is er niet gerust op dat het genoeg is om een aanval te doorstaan. Hij schreef in het voorjaar een wet met het verzoek aan de staat Hawaii om atoombestendige schuilplaatsen aan te wijzen. Tot in de jaren 80 bestond een overzicht van betonnen gebouwen met kelder waar burgers in het geval van een kernaanval terechtkonden. Ze waren uitgerust met medische voorzieningen en voedselpakketten. LoPresti wil ze in ere herstellen. ,,Het is de taak van de overheid om voorbereid te zijn op het ondenkbare."
LoPresti is in de archieven uit de Koude Oorlogsjaren gedoken. Hij heeft het schuilplan van de stad Honolulu uit 1986 gevonden. Het ligt nu op zijn bureau in het Capitool, bedrukt met de drie alarmerende driehoekjes die destijds symbool waren van existentiële angst voor De Bom. Soms vraagt een inwoner van Honolulu hem nu om een lijstje van destijds aangewezen veilige gebouwen in zijn wijk. ,,Frustrerend en triest is het. Hawaii is een van de vreedzaamste plekken op aarde - en kijk wat we ermee doen."
