Commentaar: De polarisering van de Amerikaanse politiek bereikt de straat

Een student uit Charlottesville liet zich ontvallen: 'Ik had nooit verwacht dat ik dit soort taferelen tijdens mijn leven zou zien.' Openlijk vertoon van rassenhaat en antisemitisme, een auto-aanslag waarbij een vrouw werd gedood. Behoorde dit soort afschuwelijke taferelen niet tot het verleden?

President Trump weigerde aanvankelijk de brute aanslag te bestempelen als terrorisme, waaruit blijkt dat het geen uitwas was, maar een symptoom van een tot op het bot verdeeld Amerika. Met Trumps verkiezing werd polarisatie officieel het leitmotiv van de Amerikaanse politiek.

Polarisatie - en identiteit. Waren het niet veel 'vergeten' witte stemmers uit 'vergeten' staten die Trump de zege mede bezorgden? En voltrekken zich ook in andere westerse landen niet soortgelijke culturele oorlogen? De cirkel lijkt rond in de identiteitspolitiek: wat begon als poging historische ongelijkheid jegens zwarte Amerikanen uit te wissen, eindigt als nieuwe bron van maatschappelijk conflict.

Dat de strijd tegen racisme in de VS nog lang niet is gewonnen, was al overduidelijk uit de gevallen van excessief politiegeweld die aan de basis stonden van de Black Lives Matter-beweging. Maar ook het medicijn daartegen - 'diversiteit', desnoods afgedwongen - roept soms tegenkrachten op en niet alleen in extremistische hoek. Een 'divers' politieapparaat is een must, maar vraagt een monument als in Charlottesville niet eerder om debat dan directe actie?

Het ultrarechtse extremisme in Charlottesville veroorzaakte gelukkig alom onthutsing. Maar de publieke 'terugkeer' van witte mannen met toortsen in het Amerikaanse Zuiden is een signaal dat de polarisatie op sociale media steeds makkelijker een weg naar de straat vindt. Dat is des te gevaarlijker nu Amerika een president heeft die op de golven van die polarisatie is gekozen en geen rol lijkt te willen spelen bij het terugdringen ervan.

Ook voor Nederland geldt: identiteitspolitiek verbindt mensen langs tribale lijnen, maar splijt maatschappijen. Wie dat wil voorkomen, zal de weg terug moeten vinden naar een ander model. Zoals het humanisme van Erasmus - waarin de tolerantie zegeviert en niet de scherpslijperij.