Het is lang geleden dat er zoveel stoom uit mijn oren kwam bij het lezen van een interview. Ik heb het over het zomeravondgesprek dat NRC Handelsblad vorig weekend publiceerde tussen oud-PvdA-leider Diederik Samsom en Volkskrant-columnist Sheila Sitalsing.
Voor ik mijn tirade begin is het goed om in herinnering te brengen dat de zittende coalitie van VVD en PvdA bij de afgelopen verkiezingen is afgedroogd. De PvdA verloor 29 zetels. De VVD acht. Van een gezamenlijke meerderheid van 79 zetels toen naar 42 nu. Ook is het goed te memoreren dat de PvdA de partij is die sinds het debacle van Paars 2 eindeloos zelfonderzoek deed. Na elke nieuwe nederlaag werd een nieuwe commissie ingesteld. Die commissies concludeerden keer op keer dat het niet aan het programma had gelegen, niet aan het beleid, niet aan de principes. Maar altijd aan de communicatie. We moeten het beter uitleggen. Het werd na de verkiezingen van maart treffend gedemonstreerd op de ledenraadvergadering. Volgens journalist Ria Cats zei Asscher daar: ‘Wij moeten veranderen. Wij moeten een nieuwe taal vinden. Zullen op een andere manier moeten communiceren en politiek moeten bedrijven.’
Dan nu het gesprek. Het begint luchtig. Ditjes, datjes, koetjes, kalfjes. Ergens halverwege gaat het mis. Volgens Samsom was Rutte 2 ‘een zegen voor het land’. ‘Mijn stelling is dat Nederland helemaal niet boos is [op de Pvda].’ ‘Wij hebben de verzorgingsstaat op een fatsoenlijke manier overeind gehouden. Het grootste deel van Nederland vindt dat ook.’ Als bewijs voert Samsom burgers aan die na afloop van spreekbeurten naar hem toe komen om hem te feliciteren. Ze hebben alleen niet op de PvdA gestemd omdat het een partij was waar zelfs de eigen leden niet in geloofden.
Het is de sociaal-democratische variant van de dolkstoot in de rug. Leden die bij ieder compromis ‘huilend in de hoek van de kamer gingen liggen’. ‘De partij heeft zo, heel effectief, het beeld van zichzelf neergezet als een verliezersclub.’ Dat is de diepgravende analyse van Samsom van de historische nederlaag van zijn partij. Geen spoor van zelfkritiek. Geen enkele poging de lotgevallen van de PvdA te plaatsen in een Europese context.
Hoe is het mogelijk dat het nog altijd niet tot hem is doorgedrongen dat de begrotingstekortfetisj die de PvdA zich eigen heeft gemaakt een ramp voor Nederland is geweest? En wie denkt dat ik overdrijf, kijk de blog van Bas Jacobs van 19 september vorig jaar er maar op na. Door onbezonnen lastenverzwaringen en bezuinigingen (ook een soort lastenverzwaringen) hebben Rutte 1 en 2 pakweg zes procent groei laten liggen. Dat is ongeveer 35 miljard euro die we rijker zouden zijn geweest als er een stel apen in het Catshuis hadden gezeten. Het betekent pakweg 365.000 onnodige werklozen, waarvan 155.000 onder Rutte/Asscher.
Ook internationaal slaat Nederland een modderfiguur. Tijdens de crisis presteerde Nederland maar net iets beter dan Italië, de zieke man van Europa. Bovendien heeft Nederland er deze crisis langer over gedaan om op het oude niveau te komen dan in de jaren dertig. Het is me een raadsel hoe je dat een ‘zegen voor het land’ kunt noemen.
Of het moet zijn omdat Samsom net als Rutte geilt op metoniemen. Het is een term uit de retorica en duidt een stijlfiguur aan waarbij een deel voor het geheel wordt gehouden. Rutte grossiert erin. Steeds als hij zegt dat het goed gaat met de BV Nederland suggereert hij dat iedereen meedeelt, terwijl in werkelijkheid alleen het grootbedrijf floreert. Samsom doet hetzelfde met zijn ‘zegen voor het land’.
Het enige wat zes jaar Rutte (en vier jaar Samsom) heeft gebracht is een begroting die op orde is. Na in 2008 136 miljard euro aan belastinggeld naar een rotte bancaire sector te hebben moeten smijten. Samsom is vergeten dat burgers er via dure huurwoningen, dure kinderopvang, dure zorg, duur onderwijs en hoge btw-tarieven nog altijd krom voor liggen. Dat is dan een sociaal-democraat.
Het tekent de uitverkoop van de PvdA. Als je geen benul meer hebt waarvoor je ooit bent opgericht, worden de doelen van je tegenstander vanzelf de jouwe. Politieke osmose heet dat. Het is exact hetzelfde Stockholmsyndroom waar partijgenoot Jeroen Dijsselbloem aan lijdt. Goed op de schatkist gelet, jongens, jammer dat de burger het haasje is geworden.
Wil de laatste sociaal-democraat het licht uit doen. Het is mooi geweest.
